بررسی صفت قدرت الهی از دیدگاه ابوالحسن اشعری و خواجه نصیرالدین طوسی با تأکید بر تبیین فلسفی ملاصدرا
الموضوعات :محمد کاظم رضازاده جودی 1 , فاطمه عاشوری 2
1 - استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران
2 - دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: صفات الهی, قدرت الهی, اختیار انسان, ابوالحسن اشعری, نصیرالدین طوسی,
ملخص المقالة :
بحث از صفات واجب تعالی یکی از مسائل مهم مبحث خداشناسی در تاریخ تفکر اسلامی است؛ ازجمله صفت قدرت، تقریرهایی متفاوت را در عرصههای گوناگون معناشناسی و وجودشناسی بخود اختصاص است. پرسشهای مهمی که مبنای اختلافنظر میان متکلمان و فلاسفه بوده، اغلب دربارة حقیقت صفات الهی است. صفت قدرت الهی نیز از آن حیث که هم با صفات علم و اراده الهی و هم با فاعلیت و اراده انسان مرتبط است، مباحثی مختلف میان متکلمان را بدنبال داشته است. این نوشتار، آراء دو متکلم، یعنی ابوالحسن اشعری و خواجه نصیر طوسی، درباب قدرت الهی و مسائل مربوط به آن را در عرصة معناشناسی و وجودشناسی مورد تحلیل و بررسی قرار میدهد؛ در معناشناسی، به «حدوث و قدم عالم»، ذاتی یا فعلی بودن قدرت الهی پرداخته و در حوزة وجودشناسی، عمومیت قدرت الهی و نحوة شمول آن بر افعال انسان و جایگاه اراده و اختیار انسان را بررسی میکند. روش این پژوهش کتابخانهیی و توصیفی‌ـ‌تحلیلی است.
قرآن کریم.
اشعری، ابوالحسن (1397ق) الابانة عن اصول الدیانة، قاهره: دار الانصار.
اشعری، ابوالحسن (1400ق) مقالات الاسلامیین واختلاف المصلین، آلمان، ویسپادن: فرانس شتایز.
اشعری، ابوالحسن (بی¬تا) اللمع فی رد اهل الزیغ والبدع، قاهره: المکتبة الازهریة للتراث.
اله‌بداشتی، علی (1392) توحید و صفات الهی، قم: دانشگاه قم.
ایجی، میرسیدشریف (1325ق) شرح المواقف، قم: افست.
تفتازانی، سعدالدین (1409ق) شرح المقاصد، ج4، قم: شریف رضی.
جرجانی، ضیاء‌الدین (1375) رسائل فارسی، تهران: میراث مکتوب.
حلی، حسن‌بن علی (1365) الباب الحادی عشر، تهران: مؤسسة مطالعات اسلامی.
حلی، حسن‌بن علی (1376) شرح تجرید الاعتقاد، ترجمۀ ابوالحسن شعرانی، ج8، تهران: اسلامیه.
حلی، حسن‌بن علی (1382) کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قسم الهیات، قم: مؤسسة امام صادق(ع).
حلی، حسن‌بن علی (1413ق) الباب الحادی عشر، كشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، تحقیق حسن حسن‌زاده آملی، قم: مؤسسة نشر اسلامی.
شریف، میر محمد (1362) تاریخ فلسفه در اسلام، ج1، ترجمۀ نصراله پورجوادی، تهران: دانشگاه تهران.
شهرستانی، عبدالکریم (1425ق) نهایة الاقدام فی علم الکلام، بیروت: دار الکتب العلمیه.
طوسی، نصیرالدین (1405ق) افعال العباد بین الجبر والتفویض، بیروت: دار الاضواء.
طوسی، نصیرالدین (1407ق) تجرید الاعتقاد، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
طوسی، نصیرالدین (1411) العقاید الجعفریه، قم: مؤسسة نشر اسلامی.
فاخوری، حنا؛ الجر، خلیل (1381) تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، ترجمه عبدالحمید آیتی، تهران: علمی و فرهنگی.
گیلانی، محمد (1421ق) تکمله شوارق الالهام، ج4، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
لاهیجی، عبدالرزاق (1383) گوهر مراد، ج1، تهران: سایه.
مقداد، فاضل (1422ق) اللوامع الإلهیة، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ملاصدرا (1381الف) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج6، تصحیح و تحقیق احمد احمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1381ب) المبدأ و المعاد، تصحیح و تحققیق محمد ذبیحی و جعفر شاه‌نظری، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1389) خلق الاعمال، ترجمه و تصحیح مهدی دهباشی، در مجموعه رسائل صدرالمتألهین، ج2، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
نافعی فرد، کریم (1381) جبر و اختیار، تهران: مؤسسة تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
ولفسن، هری اوسترین (1368) فلسفه علم کلام، ترجمة احمد آرام، تهران: الهدی.
