تحلیل اگزیستانسیالیستی روایت‌ها در گنبدهایِ غالیه و سپید براساس رویکرد نشانه- معناشناسی
الموضوعات :
عبدالباقی رضایی تالارپشتی
1
,
فاطمه دادبود
2
,
بهزاد پورقریب
3
1 - استادیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران
2 - دانش آموخته دکتری زبان‌شناسی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
الکلمات المفتاحية: نشانه معناشناسی, روایت‌پردازی, هفت گنبد, اگزیستانسیالیسم,
ملخص المقالة :
منظومۀ هفت گنبد نظامی گنجوی یکی از شاهکارهای نظام ادبی، فرهنگی و تاریخی به‌حساب می‌آید که در نوع خود بی‌بدیل و بی‌نظیر انگاشته می‌شود. همچنین این منظومۀ انسان‌شناسانه و هستی‌گرایانه با اصالت وجود بشری سروکار دارد و تلاش می‌کند تا سره را از ناسره تمیز دهد. این پژوهش قصد داشت با بررسی اولین روایت در گنبد غالیه و آخرین روایت در گنبد سپید براساس دیدگاه نشانه-معناشناسی به مطالعه مسیر حرکت روایت‌ها و جهش‌های معنایی حاصل از آن بپردازد. تحلیل روایت‌ها با بهره‌گیری از مولفه‌های نظام گفتمان روایی بُوشی صورت پذیرفته است. نتایج حاصله نشان می‌دهد که سیر روایت‌پردازی شاهدخت ایرانی و هندی تقریباً یکسان بود. شخصیت‌های اصلی این دو روایت دارای صفات زهد، پارسایی، وارستگی و محتشم‌منشی بوده است. به ناگاه در مسیر هستی و زندگی با اتفاقاتی مواجه می‌شوند که آن‌ها را به ظلمات و تاریکی درون سوق می‌دهد. با سلب دازاین اولیه و ایجاب دازاین معیوب به‌همراه نقصان معنایِ وجودی با مصائبی بسیاری دست و پنجه نرم می‌کنند. با عبور از این آشفتگی و ناهنجاریِ درونی، از تاریکی عبور کرده و به نور و استعلایِ درون که هدف غائی اصالت وجود است، دست می‌یابند. در انتهای روایت، شخصیت‌ها با جهش معناییِ شدیدی از موقعیت نابسامان خودپیش آورده به شرایط رهایی‌بخش از ظلمات و تجدید حیات اخلاقی می‌رسند.
احمدی، بابک ( 1370) سلوک در هستی‌شناسی اگزیستانسیال، تهران، مرکز.
اکوان، محمد و محبوبه رمضانی (۱۳۸۹) «مرگ از دیدگاه نیچه و کرکگور»، نشریه مطالعات نقد ادبی، دوره اول، شماره ۶۴، صص 57-۸۴.
امیری، مهسا و امیرعباس علیزمانی (۱۳۹۷) «بررسی تنهایی اگزیستانسیال در دنیای مدرن و روش‌های مواجهه با آن با تکیه بر آرای اروین یالوم»، غرب¬شناسی بنیادی، سال نهم، شماره اول، صص ۱-22.
بوردیو، پیر (۱۳۷۹) تکوین تاریخی زیبایی شناختی ناب ترجمه مراد فرهادپور ارغنون، شماره 17، زمستان.
پورقریب، بهزاد و مسعود احمدی (۱۴۰۱) «تحلیل روایت¬شناسی ترکیبی در داستان پرنده من فریبا وفی از دیگاه بوطیقای ساختارگرا»، تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، دوره پانزدهم، شماره ۵۸، صص ۲۲۶- ۲۴۹.
پیمان، علیرضا و دیگران (1401) «بررسی سرعت روایت در هفت‌پیکر نظامی»، نشریه علمی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی، دوره پانزدهم، شماره پیاپی72، صص 145-166.
حافظی، معصومه (۱۳۹۵) «آزادی از دیدگاه چهار فیلسوف اگزیستانسیالیسم، سورن کی¬یر کگارد، مارتین هایدگر، گابریل مارسل و ژان پل سارتر»، کنفرانس جهانی روان¬شناسی و علوم تربیتی، حقوق و علوم اجتماعی در آغاز هزاره سوم.
دانشگر، آذر و لیلا رحمتیان (۱۳۹۹) «واکاوی گفتمان بوشی گرمس در رمان پیکر فرهاد عباس معروفی»، فصلنامه علمی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، دوره دوازدهم، شماره ۴۶، صص ۱۳-۳۴.
دکارت، رنه (1369) تأملات در فلسفه اولی، ترجمه احمد تدین، تهران، شرکت نشر علمی و فرهنگی.
سارانی، الناز و بهزاد پورقریب و علی عرب مفرد (1401) تحلیل روایت‌شناسی فمینیستی در داستان خانۀ ادریسی‌ها اثر غزاله علیزاده، پژوهش‌نامه ادبیات داستانی، 11(2)، صص 131-148.
ستوده، آزاده و مسعود پاکدل (1400) «تحلیل تطبیقی شخصیت‌پردازی زنان در منظومه هفت‌پیکر و هشت‌بهشت امیرخسرو دهلوی»، نشریه تخصصی مطالعات داستانی، سال هفتم، شماره 2 (پیاپی 20)، صص 39- 48.
شعیری، حمیدرضا (1385) تجزيه و تحليل نشانه- معناشناختي گفتمان، تهران، سمت.
-------------- (1393) «الگوي مطالعه انواع نظام‌هاي گفتمانی: بررسی نظام‌هاي روایی، تنشی، حسی، تصادفی و اتیک از دیدگاه نشانه- معناشناختی»، مجموعه مقالات نخستین کارگاه تحلیل گفتمان، صص 53-70.
-------------- (1395) نشانه- معناشناسی ادبیات (نظریه و روش تحلیل گفتمان ادبی)، تهران، دانشگاه تربیت مدرس.
شعیری، حمیدرضا و بهروز بختیاری و مهدی سبزواری (1402) فرهنگ توضیحی جهانِ نشانه و معنا، تهران، لوگوس.
شکوری، ساناز و یدالله شکری (1400) «نشانه‌شناسی زبان بدن در هفت‌پیکر نظامی»، پژوهش‌نامه‌های مکتب ادبی، دوره پنجم، شماره 16، صص 7-20.
شکیبی ممتاز، نسرین (1401) «رمزگشایی کهن‌الگویی داستان‌های هفت‌پیکر نظامی با توجه به سیر بهرام برای رسیدن به مادر مثالی»، متن‌پژوهی ادبی، دوره بیست¬وششم، شماره 91، صص 315-341.
فرجی، علیرضا (۱۳۹۹) «ایمان، مرگ و معنای زندگی در اندیشه کیر‌کگور و سارتر»، پژوهش¬های مابعدالطبیعی، سال اول، شماره ۲، صص 7-۳۲.
قابلی، نرجس و دیگران (1400) «بررسی ساختار دو حکایت از مزربان‌نامه و هفت‌پیکر با استفاده از الگوی کنشی گرماس»، فصلنامة مطالعات و تحقيقات ادبی، سال دوازدهم، شماره 1 (پياپی 19)، صص 93-110.
کریشنان، رادا (۱۳۹۲) تاریخ فلسفه شرق و غرب، ترجمه خسرو جهانداری، تهران، علمی و فرهنگی.
کواری، سعید ( 1376) فلسفه اگزیستانسیالیسم و مفهوم مرگ، تهران، دانشگاهی کوری، مارک (۱۳۹۷) نظریه روایت پسامدرن، ترجمه آرش پوراکبر، تهران، علمی و فرهنگی.
کهنسال، مریم (1397) «تحلیل روان‌شناختی شخصیت بهرام در هفت‌پیکر نظامی با تکیه بر فرآیند قصه‌درمانی»، مجله شعرپژوهی (بوستان ادب)، دانشگاه شیراز، سال دهم، شماره 2 (پیاپی 36)، صص 109-128.
گرماس، آلژيرداس ژولين (1395) نشانه¬معناشناسی ادبیات، ترجمة حميدرضا شعيري، تهران، تربیت مدرس.
ملکیان، مصطفی (۱۳۹۴) در رهگذار باد و نگهبان لاله- جلد دوم.
ایران، نگاه معاصر.
p.
60.
ISBN 9647763190 محمودی بختیاری، بهروز (۱۴۰۲) کتاب فرهنگ توضیحی جهان نشانه و معنا، تهران، لوگوس.
مهری، سعید و مهری مساعد (1400) بررسی و تحلیل انطباق ساختاری خرده‌روایت پادشاه سیاه‌پوشان و کلان‌روایت بهرام‌گور در منظومۀ هفت‌پیکر نظامی، نقد ادبی، دوره 12، شماره ۵۴، صص 67-104.
نظامی گنجوی، نظام‌الدین الیاس (1315) هفت¬پیکر، با حواشی و شرح لغات و ابیات و تصحیح یادگار و ارمغان وحید دستگردی، تهران، مطبعه ارمغان.
نوروزی، مرضیه (۱۳۹۲/۲۰۱۳) پوچی در اگزیستانسیالیسم.
وثاقتی جلال، محسن و دیگران (1399) «بررسی کمال‌گرایی ایرانیان در هفت‌پیکر نظامی با تأکید بر اسطورة بزرگ بانویِ هستی»، فصلنامة علمی- پژوهشی عرفانیات در ادب فارسی، شماره 43، صص 91- 119.
واعظی، رضا و دیگران (1403) «بررسی و تحلیل دیدگاه کلامی- ادبی نظامی گنجوی»، متن‌پژوهی ادبی، دوره بیست¬وهشتم، شماره 99، صص 9-۴۰.
یالوم، اروین.
د.
(1394) روان‌درمانی اگزیستانسیال، ترجمه، سپیده حبیب، چاپ بیست‌و‌دوم، تهران، دانژه.
یونگ، کارل (۱۳۹۶) ناخودآگاه جمعی و کهن‌الگو، ترجمه فرناز گنجی و محمدباقر اسماعیل‌پور، تهران، جامی.
Camus, Albert. (1942) Le Mythe de Sisyphe. Paris: Gallimard.
Frankl, Viktor E. (1992) Man’s Search for Meaning. Translated by Ilse Lasch. Boston: Beacon Press.
Greimas, A. J. (1987) De l'imperfection. Paris, Pierre Fanlac.
Heidegger, Martin (1962) Being and Time. Translated by John Macquarrie and Edward Robinson, Usa: Blacwell.
Kierkegaard, S. (1843) Fear and Trembling. Translated By H.V. Hong and E.H. Hong. Princeton University Press.
------------------ (1941) The Sickness unto Death. Translated with an Ntroduction, B Walter Lowrie, Princeton Princeton University Press.
Nietzsche, Friedrich (2007) On the Genealogy of Morality. Edited BKeith Ansell-Pearson,Translated By Carol Diethe, Cambridge University Press.
Sartre, J.-P. (1943) Being and Nothingness, Translated by Hazel E. Barnes. Washington Square Press.
Tarasti, Eero (2012) Existential Semiotics and Cultural Psychology, The Oxford Handbook of Culture and Psychology Edited by Jaan, Valisiner, Subject: Psychology, Social Psychology.
