تاثیر مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری بر کیفیت زندگی شهروندان؛ بررسی نقش اثرات اقتصادی، فرهنگی و محیطی ادراک شده (مورد مطالعه: شهروندان مشهد)
الموضوعات :
محمد نعیم شهلا
1
,
امید بهبودی
2
,
سیدمرتضی غیورباغبانی
3
1 - کارشناس ارشد مدیریت بازرگانی، دانشگاه بین‌المللی امام رضا (ع)، مشهد، ایران
2 - استادیار ، گروه مدیریت، موسسه آموزش عالی توس، مشهد، ایران
3 - استادیار، دانشکده علوم اداری، دانشگاه بین‌المللی امام رضا (ع)، مشهد، ایران
الکلمات المفتاحية: مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری, کیفیت زندگی شهروندان, اثرات اقتصادی, اثرات فرهنگی, اثرات محیطی ادراک شده,
ملخص المقالة :
هدف این پژوهش بررسی تاثیر مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری بر کیفیت زندگی شهروندان از طریق نقش میانجی اثرات اقتصادی، فرهنگی و محیطی ادراک شده است. جامعه آماری پژوهش، شهروندان مشهدی می‌باشد، که با توجه به حجم جامعه نمونه آماری برای جوامع نامحدود 384 نفر و به شیوه نمونهگیری در دسترس انتخاب شده است. ابزار گردآوری داده‌های این تحقیق پرسشنامه استاندارد علوى السكاف (2022) بوده است که برای آزمودن روایی از روایی محتوا و تایید خبرگان و جهت روایی سازه از روایی سازه، همگرا و واگرا بهره گرفته شده است. پایایی پرسشنامه با آلفای کرونباخ و پایایی مرکب (بیش از 7/0) انجام شده است. تجزیهوتحلیل داده‌ها به روش معادلات ساختاری با نرمافزار پی ال اس 3 انجام شده است. نتایج نشان داد که مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری بر اثرات اقتصادی، فرهنگی و محیطی ادراک شده تاثیر معناداری دارد. به علاوه تاثیر مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری بر کیفیت زندگی شهروندان از طریق نقش میانجی اثرات اقتصادی، فرهنگی و محیطی ادراک شده معنادار گزارش شده است
1. اردلان، محمدرضا، قنبری، سیروس، بهشتی راد رقیه و نویدی، پرویز. (1401). بررسی مسولیت اجتماعی و سرمایه اجتماعی بر تعهد سازمانی کارکنان دانشگاه رازی کرمانشاه. مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی، (10)5، 132-110.
2. تقدیسی، احمد، تقوایی، مسعود و پیری، سیامک. (1391). تحلیلی بر نگرش جامعه میزبان به اثرات اجتماعی- فرهنگی گردشگری شهرستان دالاهو. برنامه‌ریزی فضایی، (1)2، 140-121.
3. جعفري، وحیده، نجارزاده، محمد و کیانی فیض آبادي، زهره. (1396). بررسی عوامل موثر بر ارزش ویژه برند مقصد گردشگري (مورد مطالعه: شهرستان سوادکوه). برنامه‌ریزي و توسعه گردشگري، (20)6، 93-75.
4. حاضری، هاتف، رحمتی، منصور و پاشازاده، اصغر. (1402). سنجش میزان اثرگذاری شاخص‌های حمل و نقل پایدار بر زیست‌پذیری شهری (نمونه مورد: شهر اردبیل). جغرافیا و روابط انسانی، (2)6، 107-89.
5. خانــزادی، آزاد، فلاحتــی، علــی و حیرانــی، زهــرا. (1397). بررســی و تحلیــل نقــش و اثــرات توســعه گردشــگری بــر توزیــع درآمــد در اســتان‌های ایــران. گردشــگری و توســعه، (1)7، 100-84.
6. داوری، علی و رضازاده، آرش. (1397). مدل سازی معادلات ساختاری با نرمافزار PLS. سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ دوم.
7. رامین¬مهر، حمید و چارستاد، پروانه. (1395). روش تحقیق کمی با کاربرد مدل¬سازی معادلات ساختاری (نرم¬افزار لیزرل). تهران: انتشارات ترمه.
8. رزمی، آذین. (1400). بررسی رابطه بین مسئولیت‌پذیری اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی در شرکت گاز شهر شیراز. پایان نامه کارشناسی ارشد. رشته مدیریت دولتی، دانشگاه پیام نور شیراز.
9. سیدعباس¬زاده، میرمحمد، امانی¬ساری¬بگلو، جواد، خضری-آذر، هیمن. (1393). مقدمه¬ای بر مدل¬یابی معادلات ساختاری به روش PLS و کاربرد آن در علوم رفتاری با معرفی نرم¬افزارهای SmartPLS، VisualPLS، PLS-Graph. ارومیه، انتشارات دانشگاه ارومیه.
10. شکوهی، محمد، بوذر جمهری، خدیجه، ایستگلدی، مصطفی و مودودی، مهدی. (1393). بررسی اثرات گردشگری بر کیفیت زندگی جامعه میزبان نمونه مطالعاتی: شهر بندر ترکمن. فضای جغرافیایی، (47)14، 125-101.
11. صنوبر، ناصر، قدرتی، اکبر و عبدلی، مریم. (1394). بررسی تأثیر اقدامات مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت بر رفتار شهروندی سازمانی با در نظر گرفتن نقش میانجیگری ترک خدمت (مطالعه کارمندان فعال شرکت مخابرات در شهر تبریز). کنفرانس بین‌المللی جهت‌گیری‌های نوین در مدیریت، اقتصاد و حسابداری. صص49-36.
12. عسگري خشوئی، رضا و رضایی دولت آبادي، حسین. (1394). تحلیل تأثیر مسئولیت اجتماعی شرکت بر نیات رفتاري مصرف‌کنندگان (دیدگاه مصرف‌کنندگان محصولات شرکت گیتیپسند در شهر اصفهان). مدیریت بازرگانی، (3)5، 866-845.
13. فلاحی، کاظم. (1396). اصول فرهنگ و مردم شناسی، دوره آموزشی، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان.
14. قدمی، مصطفی، علی قلی زاده فیروزرجایی، ناصر و رمضان زاده لسبویی، مهدی. (1389). بررسی نقش گردشگری در تغییرات کیفیت زندگی مقصد (نمونه مورد مطالعه: دهستان کلارآباد، شهرستان تنکابن، مازندران). مطالعات اجتماعی ایران، (3)4.
15. قلی پور سلیمانی، علی و گلی، آرمین. (1397). بررسي اثرات ادراك شده گردشگران از ابعاد محيطي بر كيفيت زندگي ساكنين. مدیریت توسعه و تحول، 10، 276-263.
16. قنبری، ابوالفضل، درخشان، الهام، صالحی، سید موسی و احمدی نصرآبادی سفلی، اله داد. (1396). بررسی اثرات گردشگری شهری بر کیفیت زندگی شهروندان مطالعة موردی: شهر یاسوج، با تأکید بر فعالیتهای گردشگری. گردشگری و توسعه، (1)6، 44-23.
17. قنبری، ابوالفضل، علیزاده اقدم، محمدباقر و آدمی، معصومه. (1398). بررسی نقش گردشگری در کیفیت زندگی شهری مطالعه موردی: شهر تبریز. گردشگری شهری، (4)6، 56-39.
18. محسنین، شهریار و اسفیدانی، محمدرحیم. (1396). معادلات ساختاری مبتنی بر رویکرد حداقل مربعات جزئی به کمک نرمافزار Smart-PLS. تهران: کتاب مهربان نشر.
19. مومنی، میرصالح. (1402). بررسی تاثیر مسئولیت اجتماعی بر مزیت رقابتی با توجه به نقش میانجی اعتماد سازمانی (مطالعه موردی: شهرداری مرند)، هشتمین همایش ملی پژوهش‌های نوین در علوم انسانی، اقتصاد و حسابداری ایران، تهران.
20. نجات، سحرناز. (1397). کیفیت زندگی و اندازه‌گیری آن. اپیدمیولوژی ایران، (2)4، 62-57.
21. هاشمی، سید احمد و همراهی، مهرداد. (1395). مسئولیت پذیری اجتماعی، سومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در مدیریت، اقتصاد و حسابداری، اسفندماه، استانبول، ترکیه.
22. Al-sakkaf, M. A., Mohaidin, Z., Iskan, Y. H. P., Murshid, M. A., & Amarneh, S. (2022). The Influence of Tourism Impacts and Destination Social Responsibility on Support for Tourism Development: A Conceptual Model. Journal of Tourism Hospitality and Environment Management, 7 (29), 76- 93.
23. Anthony W. I. & Hong G. J. (2014). Exploring The Direct And Indirect Effects Of CSR On Organizational Commitment. International Journal Of Contemporary Hospitality Management, 26(4), 500 – 525.
24. Dimitrovski, D. D., Marinkovic, V. R., & Senic, V. R. (2015). Attitudes of Serbian urban residents toward tourism development. Facta Universitatis, 12(2), 143-155.
25. Duman, T. Y., Can, T., Emre, O., & Kadirioglu, F. T. (2022). Seismotectonic database of Turkey. Bulletin of Earthquake Engineering, 16(8), 3277-3316.
26. Fatma, M., Rahman, Z., & Khan, I. (2016). Measuring consumer perception of CSR in tourism industry: Scale development and validation. Hospitality & Tourism Management, 27)4(, 39-48.
27. Felicia Naatu, N. (2021). Crowd-out effect on consumers attitude towards corporate social responsibility communication. Technological Forecasting and Social Change, 177, 345 – 401.
28. Garau-Vadell, J. B., Tano, D. G., Armas, R. J. (2018). Economic crisis and residents’ perception of the impacts of tourism in mass tourism destinations. Journal of Destination Marketing & Management, 1, 68-75.
29. Gondos, B. (2014). Relationship Between Tourism and Quality of Life: Researches at Lake Balaton. Human Capital without Borders: Knowledge and Learning for Quality of Life; Proceedings of the Management, Knowledge and Learning International Conference 2014,, ToKnowPress.
30. Jeon, M. M., Kang, M., & Desmarais, E. (2016). Residents’ Perceived Quality Of Life in a Cultural-Heritage Tourism Destination. Quality of life, 11(1), 105-123.
31. Kaniewska, K., Kuryliszyn-Moskal, A., Hryniewicz, A., Moskal-Jasińska, D., Wojciuk, M., Dzięcioł-Anikiej, Z. (2022). Static Foot Disturbances and the Quality of Life of Older Person with Rheumatoid Arthritis. Int J Environ Res Public Health. Jul 15;19(14):8633. doi: 10.3390/ijerph19148633. PMID: 35886484; PMCID: PMC9321945.
32. Kim, K., Uysal, M., & Sirgy, J. (2013). How does tourism in a community impact the quality of life of community residents?. Tourism Management, 36(3), 527-540.
33. Mathew, P. V., & Sreejesh, S. (2017). Impact of responsible tourism on destination sustainability and quality of life of community in tourism destinations. Journal of Hospitality and Tourism Management, 31, 83-89.
34. Morgan, N., Pritchard, A., & Sedgley, D. (2015). Social Tourism and Well-Being in Later Life. Annals of Tourism Research, 52, 1-15.
35. Perez-Morote, R., Nunez-Chicharro, M., Pontones-Rosa, C., & Alonso-Carrillo, I. (2023). Public policies and social responsibility regarding gender policies in rural areas of Spain: Do men and women agree on its necessity and relevance?. Women's Studies International Forum, 99.
36. Rivera, M. A. (2016). The synergies between human development, economic growth, and tourism within a developing country: An empirical model for ecuador. Journal of Destination Marketing & Management, 6(3), 221-232.
37. Rozalee, S., Rahman, S., & Badaruddin, B. (2015). Tourists’ Perception towards Physical Environmental Attributes of Tourism Impacts in Mabul Island, Sabah. Proceeding International Conference on Natural Resources, Tourism and Service Management, 32-38.
38. Stylidis, D., Biran, A., Sit, J., & Szivas, E. M. (2014). Residents’ support for tourism development: The role of residents’ place image and perceived tourism impacts. Tourism Management, 45, 260–274. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2014.05.006
39. Suntikul, W., Pratt, S., IKuan, W., InWong, Ch., Cheng Chan, Ch., Leng Choi W., & Fong Chong, O. (2016). Impacts of tourism on the quality of life of local residents in Hue, Vietnam, Anatolia. Tourism and Hospitality Research, 1-17. DOI: 10.1080/13032917.2016.1138234
40. Su, L., Sam, S., & Pearce, J. (2018). How does destination social responsibility contribute to environmentally responsible behaviour ? A destination resident perspective. Business Research, 86, 179–189. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2018.02.011
41. Tokarchuk, O., Maurer, O., Bosnjak, M. (2015). Tourism Experience at Destination and Quality of Life Enhancement: a Case for Comprehensive Congruity Model. Applied Research in Quality of Life, 10(4), 1-11.
42. Vincenzo, G. (2020). Green spaces, quality of life, and citizen perception in European cities. Environmental Research, 196, 114 – 125
تاثیر مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری بر کیفیت زندگی شهروندان؛ بررسی نقش اثرات اقتصادی، فرهنگی و محیطی ادراک شده
(مورد مطالعه: شهروندان مشهد)
* محمدنعیم شهلا ** امید بهبودی *** سید مرتضی غیور باغبانی
* کارشناس ارشد مدیریت بازرگانی، دانشگاه بین‌المللی امام رضا (ع)، مشهد، ایران.
naeem.shahla74@gmail.com
** استادیار ، گروه مدیریت، موسسه آموزش عالی توس، مشهد، ایران.
drbehboodi@toos.ac.ir
*** استادیار، دانشکده علوم اداری، دانشگاه بین‌المللی امام رضا (ع)، مشهد، ایران.
ghayour@imamreza.ac.ir
تاریخ دریافت: 09/10/1402 تاریخ پذیرش: 20/02/1404
چکیده
هدف این پژوهش بررسی تاثیر مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری بر کیفیت زندگی شهروندان از طریق نقش میانجی اثرات اقتصادی، فرهنگی و محیطی ادراک شده است. جامعه آماری پژوهش، شهروندان مشهدی می‌باشد، که با توجه به حجم جامعه نمونه آماری برای جوامع نامحدود 384 نفر و به شیوه نمونهگیری در دسترس انتخاب شده است. ابزار گردآوری داده‌های این تحقیق پرسشنامه استاندارد علوى السكاف (2022) بوده است که برای آزمودن روایی از روایی محتوا و تایید خبرگان و جهت روایی سازه از روایی سازه، همگرا و واگرا بهره گرفته شده است. پایایی پرسشنامه با آلفای کرونباخ و پایایی مرکب (بیش از 7/0) انجام شده است. تجزیهوتحلیل داده‌ها به روش معادلات ساختاری با نرمافزار پی ال اس 3 انجام شده است. نتایج نشان داد که مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری بر اثرات اقتصادی، فرهنگی و محیطی ادراک شده تاثیر معناداری دارد. به علاوه تاثیر مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری بر کیفیت زندگی شهروندان از طریق نقش میانجی اثرات اقتصادی، فرهنگی و محیطی ادراک شده معنادار گزارش شده است.
واژههای کلیدی: مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری، کیفیت زندگی شهروندان، اثرات اقتصادی، اثرات فرهنگی، اثرات محیطی ادراک شده.
نوع مقاله: علمی
گردشگري به عنوان یک بخش رو به رشد اقتصادي، به فراخور نوع مکان و منطقه گردشگري، شکل‌هاي مختلفی به خود می‌گیرد. هر منطقه، مکان یا مقصد خصوصیات خاص خود را دارد و باید استراتژي‌هاي مختلف براساس نقاط قوت این مکان‌ها توسعه یابند (دومان1 و همکاران، 2018).گردشگري در مقاصد گردشگري تاثیر مثبتی روي توسعـه اقتـصادي کشـور مخصـوصاً ارز آوري، نرخ اشتغال،
نویسنده عهدهدار مکاتبات: امید بهبودی Drbehboodi@toos.ac.i
چکیده
|
تاثیر مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری بر کیفیت.../ امید بهبودی و همکاران 20 |
2- مبانی نظری و پیشینه پژوهش
مسئولیت اجتماعی مقصد
مسئولیت اجتماعی مقصد به عنوان ادراکات از تعهدات و فعالیت‌هایی تعریف می‌گردد که برای همه ذینفعان از جمله گردشگران جامعه کارمندان، سرمایه‌گذاران، دولتمردان، حامیان و رقبا وجود دارد. ممکن است انگیزه‌های متفاوتی برای انجام مسئولیت‌های اجتماعی در یک مقصد گردشگری وجود داشته باشد که به نوبه خود پاسخ‌های مختلف گردشگر آن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در ادبیات بازاریابی و مدیریت انگیزه‌های مسئولیت اجتماعی به انواع مختلفی طبقه‌بندی شده است. اقدامات مربوط به مسئولیت اجتماعی را بعنوان خدمات عمومی یا خدمات در سطح شرکت طبقه‌بندی کردند. برخی از محققان انگیزه‌های درونی و بیرونی را متمایز می‌دانند [41]4. ايده اصلي مسئوليت اجتماعي مقصد از مسئوليت اجتماعي شركت ناشي مي‌شود كه از گسترش مسئوليت فراتر از مالكان به ساير سهامداران و جامعه در كل حمايت مي‌كند [26]5. مسئوليت اجتماعي مقصد، فعاليت‌هاي مقصد را از سه منظر شامل مي‌شود: محيطي (مثلاً حفاظت)، اقتصادي (به عنوان مثال، سود محلي) و اجتماعي (به عنوان مثال، رفاه). بر اين اساس مسئوليت اجتماعي مقصد مفهوم زيست‌محيطي جديدي است كه مسئوليت اجتماعي ذينفعان مقصد را براي ترويج رشد پايدار مورد تأكيد قرار می‌دهد [41].
اثرات اقتصادی
تاثیر اقتصادی گردشگری از نتایج مستقیم و غیرمستقیم فعالیتهای گردشگری بر روند تولید، اشتغال، درآمد و توسعه اقتصادی یک منطقه یا کشور صحبت می‌کند. این تاثیرات ممکن است شامل افزایش درآمد و اشتغال، توسعه بخش خدمات، رشد صنعت هتلداری و رستوران‌داری، تحقق تعادل تجاری، تقویت بخش‌های تولیدی محلی، جذب سرمایه‌گذاری و افزایش مالیات‌ها باشد. همچنین، گردشگری می‌تواند تأثیرات سلامتی، اجتماعی و فرهنگی نیز داشته باشد. در کل، تاثیر اقتصادی گردشگری عوامل مهمی را برای توسعه اقتصادی و رونق منطقه فراهم می‌کند [5].
اثرات فرهنگی
تأثیر فرهنگی و اجتماعی گردشگری به تأثیری اشاره دارد که سفر و گشت و گذار گردشگران بر فرهنگ، اعتقادات، مقدسات، میراث و زندگی اجتماعی یک جامعه می‌گذارد. این تأثیر ممکن است مستقیم یا غیرمستقیم باشد و در دو سطح فرهنگی و اجتماعی رخ می‌دهد. تأثیر فرهنگی گردشگری شامل انتقال فرهنگ، هنر، معماری، آداب و رسوم و همچنین زبان و ادبیات جامعه میزبان به گردشگران است. گردشگران با دیدن و تجربه کردن این عناصر فرهنگی، اطلاعات و تفاهمی نسبت به فرهنگ و هویت جامعه میزبان به دست می‌آورند. علاوه بر این، این تأثیر ممکن است بر توسعه هنرمندان و صنایع دستی محلی نیز تأثیر بگذارد و باعث حفظ و ترویج فرهنگ محلی شود [13].
اثرات محیطی
تاثیر محیطی بر گردشگری به همه اثرات محیط زیست بر صنعت گردشگری اشاره دارد. این تاثیرات می‌تواند مثبت و یا منفی باشد. اثرات مثبت محیطی می‌تواند شامل حفظ و حراست از مناظر طبیعی، بیودیورسیته، پارک‌ها و نقاط جذاب تاریخی و فرهنگی باشد. همچنین، ایجاد اشتغال و فعالیتهای مرتبط با طبیعت و محیط زیست نیز یکی از تاثیرات مثبت محسوب می‌شود. تاثیرات منفی محیطی بر گردشگری شامل آسیب به منظره‌های طبیعی، آلودگی هوا و آب، کاهش تنوع زیستی و انقراض گونه‌ها، افزایش مصرف انرژی و منابع طبیعی، تخریب محیط زیست و از بین رفتن مناطق مهم زیستی است. این تاثیرات می‌تواند منجر به کاهش تعداد گردشگران و به تبع آن کاهش درآمد‌های مرتبط با گردشگری شود [38]6.
تاثیر مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری بر کیفیت.../ امید بهبودی و همکاران 21 |
گردشگری
گردشگری به مجموعه فعالیتی اطلاق می‌شود که در جریان مسافرت یک گردشگر اتفاق می‌افتد. این فرایند شامل هر فعالیتی از قبیل برنامه‌ریزی سفر، مسافرت به مقصد، اقامت، بازگشت و حتی یادآوری خاطرات آن نیز می‌شود. گردشگر به عنوان فردی تلقی می‌شود که بیش از یک شب در مکانی اقامت کند و جزء بازدیدکنندگان روزانه نباشد؛ به عبارت دیگر شخصی که به کشور یا شهری غیر از محل زیست عادی خود برای مدتی که کمتر از ۲۴ ساعت یا بیشتر از یک سال نباشد سفر کند. صنعت گردشگری مجموعه‌ای از فعالیت‌ها خدمات و صنایع مختلفی است که به یک تجربه سفر می‌انجامد. ابعاد ادراک شده از گردشگری را می‌توان به چهار دسته: فرهنگی- اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی و سیاسی تقسیم نمود[37]7.
کیفیت زندگی
سازمان بهداشت جهانی کیفیت زندگی را این گونه تعریف کرده است: کیفیت زندگی ادراک افراد از موقعیتشان در زندگی از نظر فرهنگ سیستم ارزشی که در آن زندگی می‌کنند و در ارتباط با اهداف انتظارات استانداردها و نگرانی‌هایشان تعریف می‌شود [33]8. بیشتر پژوهشگران پنچ بعد برای کیفیت زندگی قائلند ومقتقدند این ابعاد باهم در ارتباطند:
تاثیر مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری بر کیفیت.../ امید بهبودی و همکاران 22 |
2. بعد روانی10: که اضطراب، افسردگی و ترس از این زمره‌اند.
3. بعد روحی11: درک فرد از زندگی و هدف و معنای زندگی را در بر می‌گیرد، ثابت شده است که بعد روحی زیر مجموعه بعد روانی نیست و یک زمینه مهم و مستقل محسوب می‌شود.
4. بعد اجتمایی12: این بعد در مورد روابط فرد با خانواده، دوستان و همکاران و در نهایت جامعه است.
5. علائم مربوط به بیماری یا تغییرات مربوط به درمان.
پادیلا13، پنج بعدکیفیت زندگی را شامل خوب بودن از نظر روانی، دغدغه‌‌های اجتماعی، کنارآمدن با شکل ظاهری، خوب بودن جسمانی و پاسخ به درمان بیان می‌کند [20].
3- پیشینه پژوهش
اردلان و همکاران (1401) به بررسی مسئولیت اجتماعی و سرمایه اجتماعی بر تعهد سازمانی کارکنان دانشگاه رازی کرمانشاه پرداختند که جامعه آماری کارکنان دانشگاه رازی کرمانشاه و تعداد نمونه 384 نفر بودهاند. برای تحلیل داده‌ها از نرمافزار spss و pls استفاده شده است. معادلات ساختاری نشان داد که اثر مستقیم مسئولیت‌پذیری بر تعهد سازمانی معنی‌دار است. در نتیجه از عوامل مؤثری که هر سازمان در راستای تعهد سازمانی کارکنان باید مد نظر قرار دهد، مسئولیت‌پذیری اجتماعی است. در این بین ایجاد شبکه‌ها و مجاری ارتباطی و زمینه‌سازی بستری که منجر به افزایش مسئولیت‌پذیری کارکنان شود می‌تواند در افزایش تعهد سازمانی کارکنان مؤثر واقع شود. رزمی (1400) پژوهشی را با عنوان بررسی رابطه بین مسئولیت‌پذیری اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی در شرکت گاز شهر شیراز انجام داد. از 800 نفر تعداد کارکنان این شرکت، 269 نفر به عنوان نمونه انتخاب و به روش نمونهگیری تصادفی ساده مورد آزمودن قرار گرفتند. برای بررسی فرضیه‌های پژوهش از روش همبستگی استفاده شده که فرضیه‌های پژوهش مبنی بر وجود رابطه معنادار بین مؤلفه‌های مسئولیت‌پذیری اجتماعی (ارتباط کارا، دستمزد عادلانه و درک محیط کار) و رفتار شهروندی سازمانی پذیرفته شدند و با توجه به مدل رگرسیونی به ترتیب ارتباط کارا، درک اقلام دستمزد عادلانه و در آخر درک محیط کار بیشترین تا کمترین سهم را در پیش تاثیر بر رفتار شهروندی سازمانی دارا هستند. قنبری و همکاران (1398) پژوهشی را با عنوان بررسی نقش گردشگری در کیفیت زندگی شهری مطالعه موردی: شهر تبریز انجام دادند. این پژوهش با روش نمونهگیری تصادفی و حجم نمونه 384 نفر بوده است. نتایج نشان داد که رابطه مثبتی بین تاثیرات گردشگری و قلمروهای خاص زندگی وجود دارد. بدان معنی که وقتی درک مثبت شهروندان از آثار اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی گردشگری افزایش می‌یابد و رضایت آن‌ها از رفاه مادی، اجتماع محلی، رفاه هیجانی و سلامت و امنیت نیز افزایش می‌یابد که همین افزایش کیفیت کلی زندگی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
قلی پور سلیمانی و گلی (1397) پژوهشی را با عنوان بررسي اثرات ادراك شده گردشگران از ابعاد محيطي بر كيفيت زندگي ساكنين انجام دادند. هدف از انجام این پژوهش بررسی تأثير ابعاد صنعت گردشگري (اقتصادي، اجتماعي- فرهنگي، زيست محيطي و سياسي) بر كيفيت زندگي مردم گيلان بوده است. این پژوهش با روش نمونهگیری تصادفی در دسترس و حجم نمونه 256 نفر بوده است. نتايج نشان مي‌دهد كه ابعاد صنعت گردشگري بر كيفيت زندگي مردم جامعه استان گيلان تأثير دارد. درك تأثيرات اقتصادي صنعت گردشگري، بر رفاه مادي؛ درك تأثيرات اجتماعي- فرهنگي صنعت گردشگري، بر رفاه اجتماعي؛ درك تأثيرات زيست‌محيطي صنعت گردشگري، بر رفاه بهداشت و ايمني؛ درك تأثيرات سياسي صنعت گردشگري، بر رفاه امنيت؛ حس رفاه مادي بر ميزان رضايت از زندگي؛ حس رفاه اجتماعي بر ميزان رضايت از زندگي؛ حس رفاه سلامت و ايمني بر ميزان رضايت از زندگي؛ حس رفاه امنيتي بر ميزان رضايت از زندگي ساكنين استان گيلان تأثير مي‌گذارد. قنبری و همکاران (1396) پژوهشی را با عنوان بررسی اثرات گردشگری شهری بر کیفیت زندگی شهروندان مطالعة موردی: شهر یاسوج، با تأکید بر فعالیتهای گردشگری، رابطة میان گردشگری و کیفیت زندگی را انجام دادند. جامعه آماری شهروندان یاسوجی بوده است. روش نمونهگیری تصادفی ساده و حجم نمونه384 نفر بوده است. نتایج آزمون همگونی کایدو، مبتنی بر جدول توافقی، نشان دهندة وجود تفاوت معنادار آماری بین گردشگری و سطح کیفیت زندگی است. صنوبر و همکاران (1394) پژوهشی را با عنوان بررسی تاثیر اقدامات مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت بر رفتار شهروندی سازمانی با در نظر گرفتن نقش میانجی ترک خدمت انجام دادند. پرسشنامه‌ها میان کارمندان فعال شرکت مخابرات شهر تبریز توزیع شد. نتایج نشان داد که مسئولیت اجتماعی شرکت بر ترک خدمت، رفتار شهروندی سازمانی بر مسئولیت پذیری اجتماعی و قانونی تاثیر معناداری دارد. شکوهی و همکاران (۱۳۹۳) پژوهشی را با عنوان بررسی اثرات گردشگری بر کیفیت زندگی مردم شهر بندر ترکمن انجام دادند. جامعه آماری شهروندان بندر ترکمن و نمونهگیری تصادفی در دسترس و حجم نمونه 384 نفر بوده است. به منظور تجزیهوتحلیل ۴۸ شاخص در ابعاد مختلف کیفیت زندگی انتخاب شدند که این شاخص‌ها به چهار عامل تقلیل یافته‌اند و ۷۷/۷ درصد واریانس را در بر می‌گیرند در بین نتایج نشان داد که چهار عامل برتر به ترتیب نسبت تأثیرپذیری عامل اقتصادی ۲۸/۵۶ درصد، عامل اجتماعی- فرهنگی ۲۱/۴۴ درصد، عامل فیزیکی مسائل زیست‌محیطی) ۱۵/۱۷۳ درصد، عامل فیزیکی زیر ساخت‌ها (۱۲/۵۹) درصد از واریانس را تبیین می‌کنند. تقدیسی و همکاران (۱۳۹۱) به تحلیل نگرش جامعه میزبان نسبت به اثرات اجتماعی- فرهنگی گردشگری شهرستان دالاهو پرداختند. جامعه آماری شهرستان دالاهو و نمونهگیری تصادفی در دسترس و حجم نمونه 384 نفر بوده است. نتایج نشان داد که از دیدگاه شهروندان و مسئولین گردشگری تأثیر مثبتی نظیر افزایش آگاهی‌های عمومی و بالا رفتن سطح استانداردهای زندگی مردم و آثار منفی نظیر تغییر در آداب و سنن محلی و افزایش ناهنجاری‌های اجتماعی و فرهنگی را موجب شده است. قدمی و همکاران (۱۳۸۹) به بررسی نقش گردشگری در تاثیر مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری بر کیفیت.../ امید بهبودی و همکاران 23 |
به طور متوسط می‌تواند انگیزه‌های درونی مصرف‌کنندگان را برای کمک به خیر عمومی جابجا کند. وینچنزو16 (2020) در پژوهشی با عنوان فضاهای سبز، کیفیت زندگی و درک شهروندان در شهرهای اروپایی نقش سرانه تولید ناخالص داخلی کلان شهرها در تعدیل رابطه بین سبز بودن و ادراک شهروندان بر کیفیت کلی زندگی بررسی شد. یافته‌ها تأثیر سبز بودن را بر کیفیت زندگی شهروندان تأیید می‌کند. آنتونی و هونگ17 (2019) به بررسی اثر مسئولیت اجتماعی بر تعهد عاطفی کارکنان پرداختند که نتایج تحقیق نشان داد كه ابعاد چهارگانه مسئوليت اجتماعي به طور مستقيم و غير مستقيم از طريق ابعاد چهارگانه فرهنگ سازماني با تعهد عاطفي كاركنان در ارتباط است. سونتی کول18 و همکاران (۲۰۱۶) با هدف بررسی تأثیرات گردشگری در کیفیت زندگی شهروندان محلی شهر هیو در ویتنام به تحقیقی پرداختند. نتایج نشان داد که گردشگری در جامعه احساس رفاه و غرور اجتماعی به شهروندان شهر می‌دهد باوجود این در حالی که گردشگری مشاغلی را برای شهروندان به ارمغان می‌آورد نارضایتی از کیفیت اشتغال وجود دارد و شهروندان در سیاست‌گذاری و مشارکت و همکاری در دولت محلی توانمند نیستند. جئون19 و همکاران (۲۰۱۶) به بررسی ادراک شهروندان از زندگی در مقصدهای فرهنگی و میراث گردشگری پرداختند. نتایج این تحقیق نشان داد که فصلی بودن گردشگری در ابعاد اقتصادی اجتماعی زیست‌محیطی و فرهنگی به طور مستقیم بر کیفیت زندگی شهروندان اثر می‌گذارد. توکارچوک20 و همکاران (۲۰۱۵) به تحقیقی با عنوان «تجربه گردشگری در مقصد کیفیت و بهبود زندگی پرداختند در این تحقیق هفت مؤلفه رضایت شخص، لذت، اقتصاد، ایمنی تجانس اخلاقی و اوقات فراغت بررسی شدند که نتایج نشان‌دهنده تأثیر این هفت مؤلفه در بهبود کیفیت زندگی در استرالیا است. دیمیترو وسکی21 و همکاران (۲۰۱۵) در پژوهشی به بررسی نگرش شهروندان صربستانی به توسعه گردشگری پرداختند. هدف از این مطالعه بررسی نظرها و دیدگاه‌های شهروندان صربستانی و رضایت آن‌ها از توسعه گردشگری در شهر و تأثیر آن بر زندگی شهروندان و همچنین شناسایی عوامل کلیدی مربوط به اهمیت توسعه گردشگری براساس نگرش شهروندان بود؛ نتایج نشان داد که تفاوت آماری در این زمینه وجود دارد. مورگان22 و همکاران (۲۰۱۵) به بررسی گردشگری اجتماعی و رفاه در زندگی آینده پرداختند.
تاثیر مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری بر کیفیت.../ امید بهبودی و همکاران 24 |
براساس مبانی نظری و پیشینه تجربی ذکر شده و بر اساس مطالعه علوی السکاف (2022) مدل مفهومی پژوهش در شکل 1 ارائه شده و فرضیهها در ادامه آورده شده است.
[1] . Duman
[2] . Kaniewska
[3] . GarauVadell
[4] . Su
[5] . Fatma
[6] . Burac
[7] . Rivera
[8] . Mathew & Sreejesh
[9] . Physical
[10] . Psychological
[11] . Spiritud
[12] . Sociol
[13] . Padilla
[14] . Pérez-Morote
[15] . Felicia Naatu
[16] . Vincenzo
[17] . Anthony & Hong
[18] . Suntikul
[19] . Jeon
[21] . Dimitrovski
[22] . Morgan
[23] . Stylidis
[24] . Gondos
[25] . Kim
تاثیر مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری بر کیفیت.../ امید بهبودی و همکاران 25 |
شکل1. مدل مفهومی بر گرفته از علوى السكاف (2022)
1. مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری بر کیفیت زندگی شهروندان شهر مشهد تاثیر معنادار دارد.
2. اثرات اقتصادی ادراک شده، بر کیفیت زندگی شهروندان شهر مشهد تاثیر معنادار دارد.
3. اثرات فرهنگی ادراک شده، بر کیفیت زندگی شهروندان شهر مشهد تاثیر معنادار دارد.
4. اثرات محیطی ادراک شده، بر کیفیت زندگی شهروندان شهر مشهد تاثیر معنادار دارد.
5. اثرات اقتصادی ادراک شده در رابطه بین مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری و کیفیت زندگی شهروندان شهر مشهد نقش میانجی دارد
6. اثرات فرهنگی ادراک شده در رابطه بین مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری و کیفیت زندگی شهروندان شهر مشهد نقش میانجی دارد.
7. اثرات محیطی ادراک شده در رابطه بین مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری و کیفیت زندگی شهروندان شهر مشهد نقش میانجی دارد.
4- روششناسی پژوهش
از چشم‌انداز هدف این پژوهش کاربردی و روش آن پیمایشی – تحلیلی به لحاظ شیوه اجرا بوده و با نرمافزار اسمارت پیالاس 3 انجام شده است. جامعه کلیه شهروندان شهر مشهد است. جامعه آماری تحقیق کل شهروندان مشهدی است که در سال 1402حدود سه و نیم میلیون نفر است که چون بیشتر از ده هزار نفر است، با توجه به
جدول مورگان حجم نمونه لازم برای جوامع بیش از ده هزار نفر، 384 نـفر و به شیوه نمونـه‌گیری غیر احتمالی
و در دسترس در نظر گرفته شده است. برای سنجش متغیرها از پرسشنامه استاندارد علوی السکاف (2022) استفاده شد. روایی محتوای پرسشنامه به تأیید اساتید و خبرگان که زمینه تخصصی آن‌ها مدیریت بوده است، رسید. روایی محتوای پرسشنامه به تأیید اساتید مدیریت رسید. بار عاملی سوالات از 5/0 بیشتر بوده و روایی مناسبی دارند. برای اثبات روایی سازه علاوه بر تحلیل عاملی تاییدی ازروایی همگرا و واگرا استفاده شد. جدول 2 ضرایب پایایی و روایی همگرا را نشان داده است. از آنجایی که میانگین واریانس استخراج‌شده متغیرها حداقل مقدار 5/0 را دارا بوده و سازه از روایی همگرای خوبی برخوردار است [6]. آلفای کرونباخ و پایایی مرکب برای تمامی متغیرها کمتر از 7/0 نیست، بنابراین پایایی تأیید می‌شود [18]. در پژوهش حاضر از روش مربع معادلات جزیی (نرمافزار اسمارت پیالاس 3) برای بررسی ارتباط بین متغیرهای استفاده شده است. دلیل انتخاب این نرمافزار غیر نرمال بودن داده‌ها بوده است که در این نرمافزار به سهولت قابل بررسی است. همچنین آمار توصیفی متغیرهای جمعیت شناختی پژوهش نیز با استفاده از نرمافزار اسس انجام شده است.
جدول 1. روایی همگرا، آلفای کرونباخ و پایایی مرکب
متغیر | AVE | آلفای کرونباخ | پایایی مرکب (CR) |
اثرات اقتصادی | 644/0 | 724/0 | 844/0 |
اثرات فرهنگی | 825/0 | 798/0 | 809/0 |
اثرات محیطی | 739/0 | 825/0 | 895/0 |
مسئولیت اجتماعی | 758/0 | 763/0 | 766/0 |
کیفیت زندگی | 854/0 | 826/0 | 768/0 |
5- یافته‌های پژوهش
از نظر جمعیتی، بیشترین تعداد پاسخدهندگان مردان هستند که 301 نفر از جمعیت پاسخدهندگان را تشکیل دادهاند. تعداد زنانی که در پاسخ‌گویی شرکت داشته‌اند نیز 83 نفر بوده است. از حیث تحصیلات 1/22 درصد از پاسخدهندگان دارای مدرک دیپلم و فوق دیپلم می‌باشند، 3/45 درصد دارای مدرک کارشناسی و 2/29 درصد دارای مدرک کارشناسی ارشد و 4/3 درصد از پاسخدهندگان دارای مدرک دکتری و بالاتر بودهاند. از نظر بازه سنی 32 درصد از پاسخدهندگان دارای سن بین 20 الی 30 سال دارند و 1/28 درصد پاسخدهندگان بين 31 تا 40 سال و 7/22 درصد بین 41 تا 50 سال و 2/17 درصدبین 60-50 سال سن داشته‌اند. نتایج نرمافزار PLS در دو بخش برازش مدل و آزمون فرضیهها تحلیل می‌شود. برای تعیین برازش مدل از شاخص ضریب تعیین (R2) استفاده می‌شود. R2 شاخص اصلی آزمون متغیرهای پنهان وابسته مدل، ضریب تعیین است که بیانگر درصد پیش‌بینی اختلافات متغیر وابسته توسط متغیر مستقل است. مقایسه با اعداد 67/0، 33/0 و 19/0 بهترتیب قابلتوجه، متوسط و ضعیف بودن این پیش‌بینی را نشان می‌دهد [18]. جدول 3 شاخص ضریب تعیین برای برازش مدل را نشان می‌دهد که در بازه مناسبی است.
تاثیر مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری بر کیفیت.../ امید بهبودی و همکاران 26 |
متغیر | ضریب تعیین | ارزیابی |
اثرات اقتصادی | 745/0 | قوی |
اثرات فرهنگی | 639/0 | قوی |
اثرات محیطی | 432/0 | بیشتر از متوسط |
کیفیت زندگی | 512/0 | نسبتا قوی |
بخش دیگری از خروجی نرمافزار PLS مربوط به آزمون فرضیه‌هاست. پس از تایید برازش مدل و روایی پرسشنامه که به عنوان بخشی از برازش محسوب می‌شود، باید فرضیه‌های پژوهش مورد آزمون قرار گیرد. ابتدا آزمون معناداری تی مورد استفاده قرار می‌گیرد و با توجه به درصد خطای 05/0 در نظر گرفته می‌شود معناداری اثرگذاری سنجیده می‌شود. در این مرحله چنانچه قدرمطلق مقدار آماره تی بالاتر از 96/1 باشد نشان‌دهنده معنادار بودن اثرگذاری مورد سنجش است، در غیر صورت اثرگذاری معنادار در نظر گرفته نمی‌شود (محسنین و اسفیدانی، 1396). همان‌طور که مشاهده می‌شود شکل 2 مقادیر آماره تی را نشان داده است. در ادامه مبنای رد یا تأیید فرضیهها بر این اساس در سطح اطمینان 95 درصد صورت خواهد پذیرفت.
تاثیر مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری بر کیفیت.../ امید بهبودی و همکاران 27 |
شکل 2. معناداری ضرایب مسیر (آماره‌ی t)
برای بررسی آزمون فرضیه‌ای که دارای متغیر میانجی است از تکنیک بوت استراپینگ در نرمافزار اسمارت پی ال اس 3 استفاده شده است که به صورت خودکار در ورژن سوم نرمافزار اسمارت پی ال اس در خروجی جدول اثرات غیر مستقیم (specific indirect effect) گزارش می‌گردد. دلیل عدم استفاده از آزمون سوبل غیرنرمال بودن داده‌هاست (پیش فرض آزمون سوبل نرمال بودن داده‌هاست). برای روابطی که ضرایب معناداری بیشتر از قدر مطلق 96/1 شده‌است، می‌توان پذیرفت که رابطه علی مطرح شده در این فرضیهها مورد تأیید است [7]. با توجه به شکل 3 ضرایب مسیر ساختاری مقدار اثرگذاری بین دو متغیر را نشان می‌دهد. ضرایب مسیر مثبت به معنای مستقیم رابطه و منفی بودن آن به معنی ارتباط غیر مستقیم می‌باشد [9].
تاثیر مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری بر کیفیت.../ امید بهبودی و همکاران 28 |
جدول 4، خلاصه نتایج آزمون فرضیهها را نشان می‌دهد.
جدول 4. خلاصه نتایج آزمون فرضیهها
فرضیه | آماره تی | ضریب مسیر | نتایج |
مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری ⟵ کیفیت زندگی شهروندان | 314/6 | 389/0 | تاثیر مثبت و معنادار دارد |
اثرات اقتصادی ادراک شده،⟵کیفیت زندگی شهروندان | 022/5 | 228/0 | تاثیر مثبت و معنادار دارد |
اثرات فرهنگی ادراک شده ⟵ کیفیت زندگی شهروندان | 556/3 | 217/0 | تاثیر مثبت و معنادار دارد |
اثرات محیطی ادراک شده ⟵ کیفیت زندگی شهروندان | 575/1 | 088/0 | تاثیر مثبت و معنادار ندارد |
مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری ⟵ اثرات اقتصادی ادراک شده ⟵ کیفیت زندگی شهروندان | 31/19 | 048/0 | تاثیر مثبت و معنادار دارد |
مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری ⟵ اثرات فرهنگی ادراک شده ⟵ کیفیت زندگی شهروندان | 40/56 | 126/0 | تاثیر مثبت و معنادار دارد |
مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری ⟵ اثرات محیطی ادراک شده ⟵ کیفیت زندگی شهروندان | 25/22 | 050/0 | تاثیر مثبت و معنادار دارد |
6- نتیجه‌گیری و پیشنهادها
این تحقیق با هدف تجزیهوتحلیل اثر مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری بر کیفیت زندگی شهروندان؛ بررسی نقش اثرات اقتصادی، فرهنگی و محیطی ادراک شده انجام شد.
مسئولیت اجتماعی مقصد بر کیفیت زندگی ساکنین از طریق تأثیرات اقتصادی و فرهنگی درک شده بر توسعه گردشگری تأثیر می‌گذارد.
با توجه به تایید فرضیه اول و تاثیر مثبت مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری بر کیفیت زندگی که با پژوهش علوی السکاف و همکاران (2022)، همراستا می‌باشد. در تبیین این فرضیه می‌توان گفت مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری به معنای مسئولیتی است که صاحبان کسب‌و‌کارها، سازمان‌ها و افرادی که در صنعت گردشگری فعالیت می‌کنند، نسبت به تأثیرات مثبت و منفی این صنعت بر جوامع مقصد و محیط زیست، می‌پذیرند. این مسئولیت می‌تواند تأثیرگذار بر کیفیت زندگی شهروندان در شهرهای مقصد گردشگری باشد به دلایل زیر:
1- مشارکت اجتماعی: توجه به مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری، امکان مشارکت شهروندان در فعالیتهای گردشگری را به آن‌ها می‌دهد که باعث احساس تعلق به جامعه شده و از افزایش اعتماد به نفس آن‌ها برخوردار می‌گردد. این مشارکت باعث توسعه اجتماعی شهروندان و بهبود کیفیت زندگی آن‌ها می‌شود.
2- ایجاد فرصت‌های شغلی: توجه به مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری باعث ایجاد فرصت‌های شغلی برای شهروندان شهر می‌شود. رشد صنعت گردشگری منجر به ایجاد شغل‌ها در حوزه‌های مختلف از جمله خدمات رستوران‌ها و هتل‌ها، راهنمایان گردشگری و تاجران محلی می‌شود. افزایش فرصت‌های شغلی منجر به ارتقای شرایط اقتصادی شهروندان و افزایش درآمد آن‌ها می‌شود که می‌تواند بهبود کیفیت زندگی آن‌ها را به همراه داشته باشد.
3- حفظ میراث فرهنگی و طبیعی: مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری منجر به حفظ میراث فرهنگی و طبیعی شهرها و مناطق مقصد می‌شود. توجه به محافظت از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی شهر به منظور استفاده طولانی‌مدت از آن‌ها و جلوگیری از فرسایش و خرابی آن‌ها، بهبود کیفیت زندگی شهروندان را تضمین می‌کند. این کار باعث افزایش تمایل مسافران به بازدید از شهرها و مناطق مقصد می‌شود و در نتیجه، درآمد زایی برای شهروندان و رشد اقتصادی شهر را به همراه دارد. در این راستای پیشنهاد می‌شود برنامه‌های زیارتی و گردشگری را با تأکید بر آموزش و احترام به فرهنگ و آداب و رسوم محلی برگزار کنیم. همچنین، می‌توان به راه‌اندازی مراکز آموزشی و اطلاع‌رسانی در نقاط عمده گردشگری شهر مشهد اقدام کرد تا به توریست‌ها اطلاعاتی دقیق و کامل راجع به فرهنگ و تاریخ این شهر و مناطق مرتبط بدهیم. علاوه بر این، می‌توان گردشگران را در جهت استفاده مسئولانه و پایدار از منابع طبیعی و محیط زیست به آموزش داد و برنامه‌هایی جهت بهبود کیفیت محیط زیست و حفظ منابع طبیعی راه‌اندازی کنند.
با توجه به تایید فرضیه 2 و 3، تأثیرمثبت اقتصادی و اجتماعی-فرهنگی برکیفیت زندگی نتایج تحقیق با مطالعات قنبری و همکاران (1398)، قنبری و همکاران (1396)، شکوهی و همکاران (۱۳۹۳)، تقدیسی و همکاران (۱۳۹۱)، قدمی قلی زاده و همکاران (۱۳۸۹)، جئون و همکاران (۲۰۱۶) ، توکارچوک و همکاران (۲۰۱۵)، دیمیترو وسکی و همکاران (۲۰۱۵)، مورگان و همکاران (۲۰۱۵)، استایلاد ایز و همکاران (۲۰۱۴)، گندوز (۲۰۱۴)، کیم و همکاران (2013) همسو می‌باشد. در تبیین این فرضیه می‌توان گفت در حالی که اثرات ذهنی محیطی ممکن است در بلندمدت ظاهر شود. با این وجود، نتایج نشان می‌دهد که مسئولیت اجتماعی مقصد یک عامل محوری برای تمرکز بر روی زمانی است که سازمان بازاریابی مقصد با هدف افزایش مزایای اقتصادی و اجتماعی-فرهنگی شهروندان از گردشگری و کیفیت زندگی آن‌ها در مقصد می‌خواهد.
تاثیر مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری بر کیفیت.../ امید بهبودی و همکاران 29 |
1. توسعه اقتصادی منطقه: ایجاد فرصت‌های شغلی، توسعه صنایع و تجارت در منطقه می‌تواند بهبود اقتصادی مشهد را برای شهروندان فراهم کند و بنابراین کیفیت زندگی آن‌ها را ارتقا دهد.
2. ارتقای زیرساخت‌ها: سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های شهری مانند حمل و نقل عمومی، آب و برق، مسیرهای راه آهن و ارتباطات تلفنی و اینترنت می‌تواند به کاهش هزینه‌های روزمره شهروندان و بهبود رفاه آن‌ها کمک کند.
3. توسعه تفریح و فرهنگ: برگزاری فعالیتهای تفریحی و فرهنگی مناسب برای جذب گردشگران و افزایش رفاه شهروندان، به عنوان یک منبع جدید درآمد، می‌تواند کیفیت زندگی را ارتقا دهد.
4. ایجاد آموزش و آموزش مهارت‌های مورد نیاز بازار کار: ایجاد آموزش مهارت‌های مورد نیاز صنایع محلی و توسعه آموزش و پرورش مهارت‌های فنی و حرفه‌ای می‌تواند فرصت‌های شغلی برای شهروندان ایجاد کرده و کیفیت زندگی آن‌ها را بهبود بخشد.
5. حمایت از کسب‌وکارهای محلی: حمایت از صنایع و کسب‌وکارهای محلی، تامین درآمد و اشتغال برای افراد در مشهد را تقویت می‌کند و کیفیت زندگی را ارتقا می‌بخشد.
6. مشارکت عمومی: تشکیل کمیته‌ها و ارگانهایی که بتوانند نظرات و خواسته‌های شهروندان را جمع‌آوری کنند و به اقتصاد شهری کمک کنند، می‌تواند بهبود کیفیت زندگی شهروندان را تضمین کند.
در کل، برای بهبود کیفیت زندگی شهروندان مشهدی، توسعه اقتصادی منطقه، ارتقای زیرساخت‌ها، توسعه تفریح و فرهنگ، ایجاد آموزش و مهارت‌های مورد نیاز، حمایت از کسب‌وکارهای محلی و مشارکت عمومی می‌تواند مؤثر باشد.
با توجه به تایید فرضیه سوم پیشنهادهای زیر ارائه می‌شود:
فرهنگ در هر جامعه بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی افراد است و تاثیر قابل توجهی بر رفاه و روان‌باوری آن‌ها دارد. ارتباط مستقیمی بین فرهنگ جامعه و کیفیت زندگی افراد وجود دارد. فرهنگ جامعه می‌تواند توانایی‌ها، اعتقادات و ارزش‌های هر فرد را شکل دهد. در صورتی که فرهنگی متکی به مسافرت، هنر، ورزش و فعالیتهای فرهنگی باشد، کیفیت زندگی شهروندان در زمینه‌های متعددی مانند سلامت، تفریح و استراحت، روابط اجتماعی و احساس امنیت بالا خواهد بود. از طرف دیگر، واکنش‌های فرهنگی منفی نیز ممکن است تاثیر معناداری بر کیفیت زندگی داشته باشد. به عنوان مثال، یک فرهنگ که بر اساس عدم احترام به حقوق انسانی، دشمنی و تبعیض قائل باشد، باعث کاهش کیفیت زندگی افراد و احساس ناراحتی و ناامنی در جامعه خواهد شد. بنابراین، بررسی و توجه به اثرات فرهنگی ادراک شده بر کیفیت زندگی شهروندان مشهدی می‌تواند موثر باشد. این امر نیاز به ایجاد فرهنگ‌سازی برای توجه به ارزش‌ها و ارتقای ارزش‌های فرهنگی مثبت در جامعه و در عین حال مدیریت مسائل فرهنگی منفی دارد.
فرضیه چهارم از نظر آماری پشتیبانی نشد. این نشان می‌دهد که تأثیرات ذهنی محیطی ممکن است به طور قابل توجهی کیفیت زندگی شهروندان و مزایای درک شده گردشگری را کاهش ندهد. از آنجایی که رابطه مستقیم مسئولیت اجتماعی مقصد با محیط و کیفیت زندگی درک شده در این سازه‌ها معنادار و مثبت بود. علاوه بر این، شهروندان اثرات زیست محیطی را شرط مهمی برای ارائه ادراکات مثبت خود از فعالیتهای مسئولیت اجتماعی مقصد و کیفیت زندگی نمی‌دانند. این ممکن است مربوط به چرخه حیات توسعه گردشگری باشد، جایی که تأثیر محیطی در مراحل اولیه تأثیرات کمتری دارد و مردم محلی ممکن است تأثیرات آن را به طور ملموس درک نکنند زیرا تعداد گردشگران اغلب کم است.
با توجه به تایید فرضیه‌های 5، 6 و 7 و وجود نقش میانجی اثرات اقتصادی، فرهنگی و محیطی ادراک شده در رابطه بین مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری و کیفیت زندگی شهروندان، نتایج تحقیق با مطالعات قنبری و همکاران (1398)، قنبری و همکاران (1396)، شکوهی و همکاران (۱۳۹۳)، تقدیسی و همکاران (۱۳۹۱)، قدمی قلی زاده و همکاران (۱۳۸۹)، جئون و همکاران (۲۰۱۶)، توکارچوک و همکاران (۲۰۱۵)، دیمیترو وسکی و همکاران (۲۰۱۵)، مورگان و همکاران (۲۰۱۵)، استایلاد ایز و همکاران (۲۰۱۴)، گندوز (۲۰۱۴) و کیم و همکاران (2013) همسو می‌باشد.
تاثیر مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری بر کیفیت.../ امید بهبودی و همکاران 30 |
1. توسعه اقتصاد مقصد: برنامه‌ریزی برای توسعه اقتصاد مقصد گردشگری، ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی را تسهیل می‌کند. ارتقای صنایع مرتبط با گردشگری مانند خدمات مسافرتی، هتل‌ها، رستوران‌ها و فروشگاه‌ها برای اشتغال‌زایی و افزایش درآمد شهروندان مشهدی می‌تواند مفید باشد.
2. توسعه شهرک‌های صنعتی: ایجاد شهرک‌های صنعتی جدید در نزدیکی مشهد با هدف جذب سرمایه‌گذاری و ایجاد فرصت‌های شغلی برای جوانان می‌تواند کمک کننده باشد. این اقدامات منجر به افزایش درآمد و کیفیت زندگی مردم مشهدی می‌شود.
3. توسعه صنایع تولیدی محلی: تشویق به توسعه و رشد صنایع تولیدی محلی با تمرکز بر تولید محصولات منحصر به فرد و با کیفیت بالا، می‌تواند به افزایش علاقه‌مندی گردشگران به خرید محصولات محلی و بهبود شرایط اقتصادی مردم مشهد کمک کند.
4. بهبود فرهنگ شهروندی: آموزش و ترویج اخلاق و فرهنگ شهروندی به شهروندان مشهدی تربیت افرادی با مسئولیت اجتماعی بالا که از تمیزی محیط زیست و نقش آن در جذب گردشگران اطمینان حاصل کنند.
5. حفظ میراث فرهنگی و تاریخی: حفظ و احیای منابع طبیعی، فرهنگی و تاریخی منطقه، جذب گردشگران بیشتری را ممکن می‌سازد و بهبود اقتصاد شهروندان منطقه را باعث خواهد شد.
6. توجه به توسعه پایدار: توسعه اقتصادی و گردشگری باید به صورت پایدار انجام شود تا منابع طبیعی، فرهنگی و اجتماعی نگهداری شود. برنامه‌ریزی مناسب و استفاده کارآمد از منابع با توجه به حمایت و حفاظت از محیط زیست می‌توانند اقتصاد مشهد را ارتقا دهند و در عین حال کیفیت زندگی شهروندان را بالا ببرند.
با توجه به تایید فرضیه ششم و تایید نقش میانجی اثرات فرهنگی ادراک شده در رابطه بین مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری و کیفیت زندگی شهروندان، نتایج تحقیق با مطالعات قنبری و همکاران (1398)، قنبری و همکاران (1396)، شکوهی و همکاران (۱۳۹۳)، تقدیسی و همکاران (۱۳۹۱)، قدمی قلی زاده و همکاران (۱۳۸۹)، جئون و همکاران (۲۰۱۶)، توکارچوک و همکاران (۲۰۱۵)، دیمیترو وسکی و همکاران (۲۰۱۵)، مورگان و همکاران (۲۰۱۵)، استایلاد ایز و همکاران (۲۰۱۴)، گندوز (۲۰۱۴) و کیم و همکاران (2013) همسو می باشد. در تبیین این فرضیه می‌توان گفت: مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری با همراه داشتن فرهنگ منحصربه‌فرد محلی، میراث فرهنگی و هنری و تراث طبیعی می‌تواند به حفظ و نگهداری این منابع فرهنگی راهگشا باشد. این عمل می‌تواند هویت محلی را تقویت کند و به برنامه‌های فرهنگی، هنری و آموزشی در مقصدهای گردشگری کمک کند. این فعالیت‌ها به نوبه‌خود بر علاقه‌مندی گردشگران به مقصد گردشگری و تجربه آن‌ها از فرهنگ و زندگی محلی تاثیر دارد و همچنین ارتباطات و تعاملات فرهنگی بین زائران و مجاورت کنندگان را تقویت می‌کند. با توجه به تایید فرضیه ششم پیشنهادهای زیر ارائه می‌شود:
1. انجام مطالعات و پژوهش‌های جامع: مطالعات و پژوهش‌هایی در مورد رابطه بین فرهنگ، مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری و کیفیت زندگی شهروندان مشهدی انجام داده شود. این مطالعات می‌توانند آمار و ارقام مربوط به تأثیر فرهنگ را مشخص کنند و درک بهتری از رابطه میانجی بین این متغیرها به دست بیاورند.
2. ترویج آگاهی فرهنگی: با افزایش آگاهی شهروندان در مورد ارزش‌ها و تمدن مشهد، می‌توان نقش فرهنگ را در فرایند تشکیل مسئولیت اجتماعی و البته کیفیت زندگی افراد تقویت کرد. برنامه‌های آموزشی و فرهنگی، تبلیغات فرهنگی از طریق رسانه‌ها و رویدادهای فرهنگی می‌تواند به افزایش آگاهی فرهنگی در جامعه کمک کند.
تاثیر مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری بر کیفیت.../ امید بهبودی و همکاران 31 |
4. ترویج تعاملات متقابل بین گردشگران و شهروندان: برگزاری فعالیت‌ها و رویدادهایی که فرصت برقراری تعامل بین گردشگران و شهروندان را فراهم می‌کنند، می‌تواند نقش میانجی فرهنگ را تقویت کرده و اثرات برتعاملی مثبت بین مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری و کیفیت زندگی شهروندان را تسریع کند.
با توجه به تایید فرضیه هفتم و تایید نقش میانجی اثرات محیطی ادراک شده در رابطه بین مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری و کیفیت زندگی شهروندان، نتایج تحقیق با مطالعات قنبری و همکاران (1398)، قنبری و همکاران (1396)، شکوهی و همکاران (۱۳۹۳)، تقدیسی و همکاران (۱۳۹۱)، قدمی قلی زاده و همکاران (۱۳۸۹)، جئون و همکاران (۲۰۱۶)، توکارچوک و همکاران (۲۰۱۵)، دیمیترو وسکی و همکاران (۲۰۱۵)، مورگان و همکاران (۲۰۱۵)، استایلاد ایز و همکاران (۲۰۱۴)، گندوز (۲۰۱۴) و کیم و همکاران (2013) همسو می‌باشد. در تبیین این فرضیه می‌توان گفت گردشگری در صورت نداشتن مدیریت صحیح می‌تواند تاثیرات زیانباری بر روی محیط زیست داشته باشد. این تاثیرات می‌توانند شامل آلودگی هوا، آب و خاک، تخریب منابع طبیعی، تخریب زیستگاه‌های حیات و تغییرات شکل‌دهنده‌ای در مناظر طبیعی باشد. با ادراک مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری، می‌توان کمک به حفظ و حراست از محیط زیست کرد و اقداماتی مانند مدیریت پسماندها، کاهش اثرات ناشی از حمل و نقل و توسعه پایدار راه‌اندازی کرد. به این ترتیب، اثرات اقتصادی، فرهنگی و محیطی ادراک شده در رابطه بین مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری و کیفیت زندگی شهروندان نقش مهمی را ایفا می‌کنند. این اثرات می‌توانند باعث فرآیند توسعه پایدار و بهبود کیفیت زندگی در مقاصدگردشگری شود و همچنین با حفظ فرهنگ و عمق بازیافته در مقصد گردشگری، رابطه حاکمیت و شهروندی قویتری را فراهم آورند. با توجه به تایید فرضیه هفتم و با توجه به این واقعیت که اثرات محیطی ادراک شده در رابطه بین مسئولیت اجتماعی مقصدگردشگری و کیفیت زندگی شهروندان مشهدی نقش میانجی دارد، پیشنهادات زیر به مسئولان مشهدی ارائه می‌شود:
توجه به حفظ و بهبود محیط زیست: به منظور کاهش تأثیرات منفی گردشگری بر محیط زیست، لازم است که مسئولان برنامه‌ها و استراتژی‌هایی را برای حفظ و بهبود محیط زیست شهر مشهد اجرا کنند. این برنامه‌ها شامل مدیریت پسماندها، حفظ منابع آب و انرژی، تنظیم ترافیک و کاهش آلودگی هوا می‌شود.
ترویج گردشگری پایدار: مسئولان می‌توانند به ارائه پیشنهادها و ارزش‌های مرتبط با گردشگری پایدار به مسافران کمک کنند. این پیشنهادها می‌توانند شامل استفاده از حمل‌ونقل عمومی، پیاده‌روی، دسترسی به منابع محلی، حفظ فرهنگ و تاریخ محلی و حمایت از کسب‌وکارهای محلی باشد.
نقش آموزش و اطلاع‌رسانی: برگزاری برنامه‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی درباره اثرات محیطی مشکلات گردشگری، اهمیت حفظ محیط زیست و رفتارهای پایدار به مسافران و جوامع محلی می‌تواند کمک کند تا آن‌ها درک عمیق‌تری از تأثیرات محیطی بگیرند.
محدودیت‌ها و پیشنهادات برای مطالعات آتی
1. گسترش مطالعات اقتصادی: بررسی اثرات اقتصادی مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری به عنوان عاملی که می‌تواند رونق اقتصادی، اشتغال و رشد اقتصادی را تسهیل کند.
2. عمق‌بخشی مطالعات فرهنگی: بررسی تأثیر برقراری تعاملات فرهنگی بین گردشگران و جامعه میزبان بر فرهنگ و هویت محلی، ارتباطات بین فرهنگی و بهبود روابط اجتماعی در جامعه.
3. توسعه مقاصد پایدار: بررسی اثر مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری بر توسعه پایدار منطقه‌ها؛ از جمله محافظت از محیط زیست، حفظ منابع طبیعی، حفظ تنوع فرهنگی و حمایت از جامعه‌های محلی.
4. پژوهش در مدل‌های بهینه‌سازی: بررسی مدل‌ها و روش‌های بهینه‌سازی برای تعیین حداکثر اثربخشی مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی و محیطی.
5. ارتقای آگاهی عمومی: مطالعات درباره عواملی که می‌توانند نقش آگاهی عمومی و شناخت جامعه را در قبال مسئولیت اجتماعی مسئولین و گردشگران تقویت کنند.
تاثیر مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری بر کیفیت.../ امید بهبودی و همکاران 32 |
محدودیت‌های زیر در طول این پژوهش وجود داشته است:
· در هر پژوهشی عوامل کلانی وجود دارد که از یک محیط پژوهشی تا محیط پژوهشی دیگر متفاوت بوده و ممکن است نتایج پژوهشی را تحت الشعاع قرار دهد. لذا تعمیم‌پذیری نتایج می‌تواند چالش بر انگیز باشد و نیازمند پژوهش‌ها و مطالعات تجربی گسترده‌تر در سایر کشورها در عرصه بین‌المللی است.
· اين پژوهش به صورت محدود و تنها در شهر مشهد انجام شده است، به پژوهشگران آتي پيشنهاد مي‌شود که به منظور افزايش تعميم‌پذيري و افزايش اعتبار نتايج به دست آمده، جامعه پژوهش را گسترده‌تر کرده و در شهرهای ديگر نيز مورد بررسي قرار دهند.
· مسئله دوم اندازه جامعه نسبتا کوچک مطالعه است. اگرچه کل اندازه جامعه 384 نفر برای تحلیل PlS قابل قبول است، ولی ممکن است قدرت آماری کمتری ایجاد کند. بنابراین، نتیجه تحلیل را باید با دقت بیشتری به کار برد.
· دوره زمانی انجام این پژوهش، در طی حدود شش ماه بوده است که ممکن است با گذشت زمان، برخی از متغیرها، بر نظرات جامعه آماری مورد پژوهش تأثیر گذاشته و این مسئله منجر به لزوم ایجاد تغییراتی در مدل پژوهشی گردد مخصوصا اینکه گردشگران بسته به فصول سال متغیر بوده و تاثیر آن بر نگرش شهرواندان قابل اغماض نیست. به‌طورکلی، دوره نمونهگیری باید به اندازه کافی گسترده باشد تا کلیه عواملی را که نگرش و رفتار را تحت تأثیر قرار می‌دهند، دربرگیرد. دشواری دسترسی به کارشناسان و تلاش برای کسب دیدگاه و نظرات آن‌ها.
با توجه به اين امر كه پژوهش حاضر، از نوع تحقيق پيمايشي بوده و ابزار گردآوري اطلاعات، پرسشنامه‌هايي بوده كه در اختيار شهروندان مشهدی قرار گرفته است، لذا ميزان صحت و دقت در پاسخگويي به سوالات، خارج از اختيار محقق بوده است.
منابع
1. اردلان، محمدرضا، دیگران. "بررسی مسولیت اجتماعی و سرمایه اجتماعی بر تعهد سازمانی کارکنان دانشگاه رازی کرمانشاه". مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی 5. 10(1401): 132-110. https://jresearch.sanjesh.org/article_18826.html
2. تقدیسی، احمد، مسعود تقوایی و سیامک پیری. "تحلیلی بر نگرش جامعه میزبان به اثرات اجتماعی- فرهنگی گردشگری شهرستان دالاهو". برنامه‌ریزی فضایی 1. 2(1391): 140-121. 20.1001.1.22287485.1391.2.1.7.7
3. جعفري، وحیده، محمد نجارزاده و زهره کیانی فیض آبادي. "بررسی عوامل موثر بر ارزش ویژه برند مقصد گردشگري (مورد مطالعه: شهرستان سوادکوه)". برنامه‌ریزي و توسعه گردشگري، 6. 20(1396): 93-75. 10.22080/jtpd.2017.1488
4. حاضری، هاتف، منصور رحمتی و اصغر پاشازاده. "سنجش میزان اثرگذاری شاخص‌های حمل و نقل پایدار بر زیست‌پذیری شهری (نمونه مورد: شهر اردبیل)". جغرافیا و روابط انسانی، 6. 2(1402): 107-89. 10.22034/gahr.2023.391125.1833
5. خانــزادی، آزاد، علی فلاحتی و زهرا حیرانی. "بررسی و تحلیــل نقــش و اثــرات توســعه گردشگری بــر توزیــع درآمــد در اســتان‌های ایــران. گردشــگری و توســعه، 7.1 (1397): 100-84. https://www.itsairanj.ir/article_63613.html
6. داوری، علی و آرش رضازاده. "مدل سازی معادلات ساختاری با نرمافزار PLS". سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ دوم. (1397).
7. رامینمهر، حمید و پروانه چارستاد. "روش تحقیق کمی با کاربرد مدلسازی معادلات ساختاری (نرمافزار لیزرل)". تهران: انتشارات ترمه. (1395).
9. سیدعباسزاده، میرمحمد، جواد امانیساریبگلو و هیمن خضریآذر. "مقدمهای بر مدلیابی معادلات ساختاری به روش PLS و کاربرد آن در علوم رفتاری با معرفی
نرمافزارهای SmartPLS، VisualPLS، PLS-Graph". ارومیه، انتشارات دانشگاه ارومیه. (1393).
تاثیر مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری بر کیفیت.../ امید بهبودی و همکاران 33 |
11. صنوبر، ناصر، اکبر قدرتی، و مریم عبدلی. "بررسی تأثیر اقدامات مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت بر رفتار شهروندی سازمانی با در نظر گرفتن نقش میانجیگری ترک خدمت (کارمندان فعال شرکت مخابرات در شهر تبریز)". کنفرانس بین‌المللی جهت‌گیری‌های نوین در مدیریت، اقتصاد و حسابداری (1394): 49-36. https://irijournals.ir/journals/06-Psychology/v7-i4-winter00/paper1.pdf
12. عسگري خشوئی، رضا و حسین رضایی دولت آبادي. "تحلیل تأثیر مسئولیت اجتماعی شرکت بر نیات رفتاري مصرف‌کنندگان (دیدگاه مصرف‌کنندگان محصولات شرکت گیتیپسند در شهر اصفهان)". مدیریت بازرگانی 5. 3 (1394): 866-845. https://civilica.com/doc/490803
13. فلاحی، کاظم. "اصول فرهنگ و مردم شناسی". دوره آموزشی، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان. (1396).
14. قدمی، مصطفی، ناصر علی قلی زاده فیروزرجایی و مهدی رمضان زاده لسبویی. "بررسی نقش گردشگری در تغییرات کیفیت زندگی مقصد (نمونه مورد مطالعه: دهستان کلارآباد، شهرستان تنکابن، مازندران)". مطالعات اجتماعی ایران 4. 3 (1389): 113-101. 20.1001.1.20083653.1389.4.3.8.0
15. قلی‌پور سلیمانی، علی و آرمین گلی. "بررسي اثرات ادراك شده گردشگران از ابعاد محيطي بر كيفيت زندگي ساكنين". مدیریت توسعه و تحول 10(1397): 276-263. https://sanad.iau.ir/journal/jdem/Article/677119?jid=677119
16. قنبری، ابوالفضل، دیگران. "بررسی اثرات گردشگری شهری بر کیفیت زندگی شهروندان مطالعة موردی: شهر یاسوج، با تأکید بر فعالیتهای گردشگری". گردشگری و توسعه 6. 1 (1396): 44-23. 10.22034/jtd.2020.110397
17. قنبری، ابوالفضل، محمدباقر علیزاده اقدم، و معصومه آدمی. "بررسی نقش گردشگری در کیفیت زندگی شهری مطالعه موردی: شهر تبریز". گردشگری شهری 6. 4 (1398): 56-39. 10.22059/jut.2018.258573.488
18. محسنین، شهریار و محمدرحیم اسفیدانی."معادلات ساختاری مبتنی بر رویکرد حداقل مربعات جزئی به کمک نرمافزار Smart-PLS". تهران: کتاب مهربان نشر. (1396).
19. مومنی، میرصالح. "بررسی تاثیر مسئولیت اجتماعی بر مزیت رقابتی با توجه به نقش میانجی اعتماد سازمانی (مطالعه موردی: شهرداری مرند)". هشتمین همایش ملی پژوهش‌های نوین در علوم انسانی، اقتصاد و حسابداری ایران، تهران. (1402). https://civilica.com/doc/1832771
20. نجات، سحرناز. "کیفیت زندگی و اندازه‌گیری آن". اپیدمیولوژی ایران 4. 2 (1397): 62-57. https://sid.ir/paper/120719/fa
21. هاشمی، سید احمد و مهرداد همراهی. "مسئولیت پذیری اجتماعی". سومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در مدیریت، اقتصاد و حسابداری، اسفندماه، استانبول، ترکیه. (1395). https://civilica.com/doc/554689
22. Alawi Al-sakkaf, Mohammed, et al. “The Influence of Tourism Impacts and Destination Social Responsibility on Support for Tourism Development: A Conceptual Model”. Journal of Tourism Hospitality and Environment Management 7.29 (2022): 76- 93. DOI 10/35631/JTHEM.729007
23. Anthony Wong, Ipkin and Jennifer Hong. “Exploring The Direct and Indirect Effects of CSR On Organizational Commitment”. International Journal of Contemporary Hospitality Management 26. 4. (2014): 500–525. https://doi.org/10.1108/IJCHM-05-2013-0225
24. Dimitrovski, Darko, Veljko Marinkovic, and Vladimir Senic. “Attitudes of Serbian urban residents toward tourism development”. Facta Universitatis12. 2(2015): 143-155. https://casopisi.junis.ni.ac.rs/index.php/FUEconOrg/article/view/897/795
25.
تاثیر مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری بر کیفیت.../ امید بهبودی و همکاران 34 |
26. Fatma, Mobin, Zilur Rahman and Imran Khan. “Measuring consumer perception of CSR in tourism industry: Scale development and validation”. Hospitality & Tourism Management 27. 4 (2016): 39-48. 10.1016/j.jhtm.2016.03.002
27. Garau-Vadell, Joan, Desiderio Tano and Ricardo Armas. “Economic crisis and residents’ perception of the impacts of tourism in mass tourism destinations”. Journal of Destination Marketing & Management, 1(2018): 68-75. DOI:10.1016/j.jdmm.2016.08.008
28. Goffi, Gianluca, Marco Cucculelli and Lorenzo Masiero. “Fostering tourism destination competitiveness in developing countries: The role of sustainability”. Journal of Cleaner Production 209. (2019): 101-115. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2018.10.208
29. Gondos, Borbála. “Relationship Between Tourism and Quality of Life: Researches at Lake Balaton. Human Capital without Borders: Knowledge and Learning for Quality of Life”. Proceedings of the Management, Knowledge and Learning International Conference. 2014. https://ideas.repec.org/h/tkp/mklp14/879-888.html
30. Jeon, Myunghee Mindy, Myunghwa Kang, and Edward Desmarai. “Residents’ Perceived Quality of Life in a Cultural-Heritage Tourism Destination”. Quality of life11.1(2016): 105-123.
https://doi.org/10.1007/s11482-014-9357-8
31. Kaniewska, Katarzyna et al. “Static Foot Disturbances and the Quality of Life of Older Person with Rheumatoid Arthritis”. Int J Environ Res Public Health19.14. (2022): 8633. doi: 10.3390/ijerph19148633. PMID: 35886484; PMCID: PMC9321945.
32. Kim, Kyungmi, Muzaffer Uysal and Joseph Sirgy. “How does tourism in a community impact the quality of life of community residents?”. Tourism Management36. 3(2013): 527-540. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2012.09.005
33. Mathew, Paul, and Sreejesh Sreejesh. “Impact of responsible tourism on destination sustainability and quality of life of community in tourism destinations”. Journal of Hospitality and Tourism Management 31(2017): 83-89. https://doi.org/10.1016/j.jhtm.2016.10.001
34. Morgan, Nigel, Annette Pritchard and Diane Sedgley. “Social Tourism and Well-Being in Later Life”. Annals of Tourism Research 52(2015): 1-15. https://doi.org/10.1016/j.annals.2015.02.015
35. Naatu, Felicia et al. “Crowd-out effect on consumers attitude towards corporate social responsibility communication”. Technological Forecasting and Social Change 177(2021): 345 – 401. DOI:10.1016/j.techfore.2022.121544
36. Perez-Morote, Rosario et al. “Public policies and social responsibility regarding gender policies in rural areas of Spain: Do men and women agree on its necessity and relevance?”. Women's Studies International Forum 99(2023). https://doi.org/10.1016/j.wsif.2023.102760
37. Rivera, Manuel. “The synergies between human development, economic growth, and tourism within a developing country: An empirical model for ecuador”. Journal of Destination Marketing & Management 6. 3(2016): 221-232. DOI:10.1016/j.jdmm.2016.04.002
38. Rozelee, Saliza, Suraiyati Rahman and Mohammed Badaruddin, B. “Tourists’
تاثیر مسئولیت اجتماعی مقصد گردشگری بر کیفیت.../ امید بهبودی و همکاران 35 |
39. Stylidis, Dimitrios, et al. “Residents’ support for tourism development: The role of residents’ place image and perceived tourism impacts”. Tourism Management 45(2014): 260–274. http://dx.doi.org/10.1016/j.tourman.2014.05.006
40. Suntikul, Wantanee, et al. “Impacts of tourism on the quality of life of local residents in Hue, Vietnam, Anatolia”. Tourism and Hospitality Research. (2016): 1-17. DOI:10.1080/13032917.2016.1138234
41. Su, Lujun, Huang Sam and Joanna Pearce. “How does destination social responsibility contribute to environmentally responsible behaviour? A destination resident perspective”. Business Research 86(2018): 179–189. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2018.02.011
42. Tokarchuk, Oksana, Oswin Maurer and Michael Bosnjak. “Tourism Experience at Destination and Quality of Life Enhancement: a Case for Comprehensive Congruity Model”. Applied Research in Quality of Life10.4(2015): 1-11. https://doi.org/10.1007/s11482-014-9342-2
43. Vincenzo, Giannico et al. “Green spaces, quality of life, and citizen perception in European cities”. Environmental Research196 (2020): 114–125. https://doi.org/10.1016/j.envres.2021.110922.
