کارکردهای پنج‌گانۀ پشتیبانی از اشتغال مولّد و کارآفرینی دانشآموختگان دانشگاه‌ها (مورد مطالعه: زیرنظام آموزشهای علمی-کاربردی)
الموضوعات :
1 - دانشیار آموزش عالی، گروه مطالعات آینده‌نگر، مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، تهران، ایران
2 - دکتری آموزش عالی، دانشگاه شهید بهشتی، همکار دانشگاه ملی مهارت، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: ارتباط صنعت و دانشگاه, آموزش علمی-کاربردی, دانشآموختگان علمی-کاربردی, اشتغال دانشآموختگان دانشگاهی, مهارت‌محوری,
ملخص المقالة :
هدف این مقاله مطالعه و طراحی کارکردهای اصلی نظام جامع پشتیبانی از کاریابی، ارتقای شغلی، خوداشتغالی، اشتغال‌زایی و کارآفرینی دانشآموختگان دانشگاه‌ها با تأکید بر فارغ‌التحصیلان مراکز آموزش عالی علمی-کاربردی است. این مقاله با رویکرد تحلیلی به روش ترکیبی شامل تجربه زیسته- مدیریتی، مرور غیر نظام‌مند اسناد و مدارک علمی، یادگیری از تجربه برخی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی علمی- کاربردی خارجی و دانش جانبی کسب‌شده در چند پژوهش پیشین، انجام شده است. براساس یافته‌های این مقاله، حمایت و پشتیبانی هدفمند و نظام‌یافته از اشتغال و کارآفرینی دانشآموختگان مراکز آموزش عالی علمی-کاربردی کشور مستلزم طراحی و استقرار نظام جامع پشتیبانی مشتمل بر پنج کارکرد مهم و زیربنایی شامل ارتقای دانش و مهارتهای اشتغال‌پذیری، مشاوره و راهنمایی شغلی، آماده‌سازی و پشتیبانی دانشآموختگان نوآور و کارآفرین، حمایت عام از دانشآموختگان نظام آموزش عالی و نهایتاً رصد و پایش وضعیت اشتغال و سرنوشت دانشآموختگان است. استقرار کامل این نظام و کاربست واقعی کارکردهای پنج‌گانۀ آن، زمینه و فرصت رفع یا کاهش شدّت برخی مسائل و آسیب‌های مرتبط با معضل و عارضۀ مزمن مدرک‌گرایی در نظام آموزش عالی کشور و ارتقای تمرکز بر مهارت‌محوری و دانش‌افزایی کاربردی را فراهم می‌کند. مسئولیت و وظیفه خطیر سیاست‌گذاران، رهبران و مدیران نظام حُکمرانی آموزش عالی است که از استقرار نظام جامع پشتیبانی از دانشجویان و دانشآموختگان دانشگاه‌ها به‌طور عام و زیرنظام آموزشهای علمی-کاربردی به‌طور خاص، حمایت کنند
1. ابتکار، تقی (1378). اهمیت آموزشهای علمی کاربردی، فصلنامه آموزش مهندسی، شماره 2، جلد 1، صص 119-111.
2. احمدی نژاد، سیدمحسن، علینی، محسن و کریمی نژاد، غلامرضا (1389). تحلیل وضعیت دانشآموختگان دوره‌های پودمانی نظام علمی-کاربردی، فصلنامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی، شماره 12، صص 74-55.
3. انتظاری، یعقوب (1396). آموزش عالی و قابلیتهای اشتغال دانشآموختگان. فصلنامه آموزش عالی ایران، سال هشتم، شماره 2، صص 46-23.
4. ایزدی، صمد، صالحی عمران، ابراهیم و قربانی، عادل (1389). ارزیابی وضعیت اشتغال دانشآموختگان دانشگاه جامع علمی کاربردی، فصلنامه آموزش عالی ایران، سال 3، شماره 2، صص 24-1.
5. بارانی، سپیده (1398). گزارش طرح مطالعاتی راهنمایی حرفه ای در دانشگاه فنی و حرفه‌ای، تهران، دانشگاه فنی و حرفه ای.
6. بارانی، شهرزاد و علی‌بیگی، امیرحسین (1389). واکاوی ادراک و انتظارات دانشجویان کشاورزی از اشتغال‌پذیری رشته‌های کشاورزی در دانشکده های کشاورزی غرب، مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 2، شماره 3، صص 67-54.
7. خدادادحسینی، سید حمید (1381). توسعه آموزشهای علمی- کاربردی: مفهوم، جایگاه و مدل مفهومی، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی، شماره 25، صص 142-117.
8. خرقانی، سعید و سلسله مینو (1388). آموزش علمی کاربردی: نظام آموزشی مجاور و رکنی اساسی در آموزش عالی، کنفرانس آموزش مهندسی در 1404، دانشکده فنی دانشگاه تهران، صص 9-1.
9. صالحی‌عمران، ابراهیم؛ رحمانی، الهه (1392). مسأله اشتغال دانشآموختگان آموزش عالی و ضرورت توجه به مهارتهای اشتغال‌زایی بازارکار در طرح آمایش آموزش عالی، فصلنامه آموزش عالی، سال 5، شماره 3، صص 23-1.
10. صدیق، عیسی (1355). دوره مختصر تاریخ فرهنگ ایران، تهران: شرکت سهامی طبع کتاب.
11. مؤسسه تحقیقات و برنامه‌ریزی علمی و آموزشی، (1355)، آمار آموزش عالی ایران ازسال 1318 تا 1355، تهران: وزارت علوم و آموزش عالی.
12. مهدی، رضا و شفیعی، مسعود (1399). الگو و چارچوب راهنما برای دانشگاه نوآور و ارزش‌آفرین، فصلنامه نوآوری و ارزش‌آفرینی، سال نهم، شماره 17، صص 15-1.
13. مهدی، رضا (1399). گزارش طرح پژوهشی بازخوانی و توصیف تجربۀ دانشگاههای کارآفرین؛ مقایسۀ موردهای موفق و ناموفق در ایران، تهران، مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
14. مهدی، رضا و کیخا، احمد (1399). وضعیت اشتغال‌پذیری دانشآموختگان فنی‌وحرفه‌ای از منظر معاونان فرهنگی و دانشجویی، فصلنامه آموزش مهندسی ایران، سال 22، شماره 86، صص 116-99.
15. Aamodt, P. O., & Havnes, A. (2008). Factors affecting professional job mastery: quality of study or work experience? Quality in Higher Education, 14, pp. 234–248.
16. Adelaida C. G. (2014). Tracer Study of PNU Graduates, American International Journal of Contemporary Research, Vol. 4, No. 30, pp. 81-98.
17. Aristovnik, A., Kerzi, D., Ravselj, D., Tomazevic, N. & Umek, L. (2020). Impacts of the COVID-19 Pandemic on Life of Higher Education Students: A Global Perspective, Sustainability, 12, 8438, pp. 1-34, doi:10.3390/su12208438.
18. Australian Industry Group. (2019). Realising potential: Solving Australia’s tertiary education challenge. Sydney, Australia: AIG.
19. Azevedo, A., Apfelthaler, G., & Hurst, D. (2012). Competency development in business graduates: An industry-driven approach for examining the alignment of undergraduate business education with industry requirements. The International Journal of Management Education, 10(1), 12-28.
20. Boden, R. & Nedeva, M. (2010). Employing discourse: universities and graduate employability, Journal of Education Policy, 25(1), 37-54.
21. Bridgstock, R., & Jackson, D. (2019). Strategic institutional approaches to graduate employability: navigating meanings, measurements and what really matters. Journal of Higher Education Policy and Management, 41(5), 468-484.
22. Briscoe, J.P., Henagan, S.C., Burton, J.P., & Murphy, W.M. (2012). Coping with an insecure employment environment: The differing roles of protean and boundaryless career orientations. Journal of Vocational Behavior, 80(2), 308 -316.
23. Bornmann, L,Wohlrabe, K. & Gralka, S. (2019). The graduation shift of German universities of applied sciences, PLOS ONE, 14(1): e0210160. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0210160.
24. Catacutan, K. J. A., Maramag, F. R., Bartolome, M. A., Hiquiana, R. M. & Mendezabal, M. J. (2020). Employability Study of the Business Administration Graduates of Catholic Educational Institution, Universal Journal of Educational Research, 8 (1), pp.156-161.
25. Cortellazzo, L., Bonesso, S., & Gerli, F. (2019). Protean career orientation: Behavioral antecedents and employability outcomes. Journal of Vocational Behavior, 103343.
26. Cranmer, S. (2006). Enhancing graduate employability: Best intentions and mixed outcomes. Studies in Higher Education, 31(2), 169–184.
27. Crisp, G. (2009). Mentoring Students: Conceptualizing and Validating the Multi-Dimensions of a Support System, Journal of College Student Retention Research Theory and Practice, Vo. 50, No. 2, pp. 177-193.
28. Daguplo, M. S., Capili, Lee G., Estrella, Rose C. (2019). Tracking the Employment and Employability Characteristics of the Graduates of the College of Teacher Education Asia Pacific Journal of Multidisciplinary Research, Vol. 7, No. 2, Part III, pp. 67-74.
29. De Vos A. and Soens, N. (2008). Protean attitude and career success: The mediating role of self-management, Journal of Vocational Behavior 73(3):449-456. DOI: 10.1016/j.jvb.2008.08.007
30. Etzkowitz, H. (2016). The entrepreneurial university: Vision and metrics. Industry and Higher Education, 30(2), pp. 83–97.
31. EU/OECD (2012). A Guiding Framework for Entrepreneurial Universities, Final version.
32. EU/OECD (2018). Supporting Entrepreneurship and Innovation in Higher Education in The Netherlands, OECD Skills Studies, OECD Publishing, Paris/EU, Brussels, https://doi.org/10.1787/9789264292048.
33. EU/OECD (2019a). Introduction to HEINNOVATE and its seven dimensions, www.heinnovate.eu
34. EU/OECD (2019b). Supporting Entrepreneurship and Innovation in Higher Education in The Italy, OECD Skills Studies, OECD Publishing, Paris/EU, Brussels, https://doi.org/10.1787/43e88f48.
35. EU/OECD (2019c). Supporting Entrepreneurship and Innovation in Higher Education in the Croatia, OECD Skills Studies, OECD Publishing, Paris/EU, Brussels.
36. Hofstetter, H., & Rosenblatt, Z. (2017). Predicting protean and physical boundaryless career attitudes by work importance and work alternatives: Regulatory focus mediation effects. The International Journal of Human Resource Management, 28(15), 2136-2158.
37. Jackson, D., & Bridgstock, R. (2018). Evidencing student success in the contemporary world-of-work: Renewing our thinking. Higher Education Research & Development, 37(5), 984-998.
38. Kalfa, S., & Taksa, L. (2015). Cultural capital in business higher education: reconsidering the graduate attributes movement and the focus on employability. Studies in Higher Education,40(4),580-595.
39. Korber, M., & Oesch, D. (2019). Vocational versus general education: Employment and earnings over the life course in Switzerland. Advances in Life Course Research, 40, 1-13.
40. Lord, R., Lorimer, R., Babraj, J., & Richardson, A. (2019). The role of mock job interviews in enhancing sport students’ employability skills: An example from the UK. Journal of Hospitality, Leisure, Sport & Tourism Education.
41. Minister of Education, Culture and Science (2018). Sector agreement Universities of applied sciences 2018, Netherland, Vereniging Hogescholen.
42. Mojsoska B. N. (2017). TRACING SECONDARY VOCATIONAL AND TERTIARY EDUCATION GRADUATES IN THE FORMER YUGOSLAV REPUBLIC OF MACEDONIA, European Training Foundation (ETF).
43. OECD/EU (2019). Supporting Entrepreneurship and Innovation in Higher Education in Austria, OECD Skills Studies, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/1c45127.
44. OECD (2017). Knowledge Triangle Synthesis Report – Enhancing the Contributions of Higher Education and Research to Innovation, Paris: OECD.
45. Pavlin, S., & Svetlik, I. (2014). Employability of higher education graduates in Europe. International Journal of Manpower, 35(4), 418-424.
46. Pazur A. K. & Divjak, B. (2020). Maturity Model for Supporting Graduates’ Early Careers Within Higher Education Institutions, SAGE Open.
47. Pradhan, H., Neupane, B. R., & Sapkota, H. (2014). Analysis of skills gaps between selected CTEVT curricula and demand in labour market. Kathmandu, Nepal: Swiss Agency for Development Cooperation.
48. Rosario, P. Y. D. (2019). Tracer Study Of Graduates of The College of Industrial Technology, International Journal of Advanced Research and Publications, Vol. 3 Issue 5, pp. 23-31.
49. Rothwell, A., Jewell, S., & Hardie, M. (2009). Self-perceived employability: Investigating the responses of post-graduate students. Journal of vocational behavior, 75(2), 152-161.
50. Sarkara, M., Overton, T., Thompson, C. & Rayner, G. (2016). Graduate Employability: Views of Recent Science Graduates and Employers, International Journal of Innovation in Science and Mathematics Education, 24(3), pp.31-48.
51. Singh, G. K. G., & Singh, S. K. G. (2008). Malaysian graduates’ employability skills. UNITAR e-Journal, 4(1), 15-45.
52. Smith, M., Bell, K., Bennett, D., & McAlpine, A. (2018). Employability in a global context: Evolving policy and practice in employability, work integrated learning, and career development learning. Wollongong, Australia: Graduate Careers Australi
53. Tsitskari, E., Goudas, M., Tsalouchou, E., & Michalopoulou, M. (2017). Employers’ expectations of the employability skills needed in the sport and recreation environment. Journal of hospitality, leisure, sport & tourism education, 20, 1-9.
54. Umair M. (2016). Integration of International Students in the Finnish Job Market, Lahti University of Applied Sciences Master Degree Programme in International Business Management Thesis.
55. Walker, M. & Boni, A. (2016). Universities and Global Human Development: Theoretical and empirical insights for social change, New York, Routledge.
56. Walker, M. & McLean, M. (2013). Professional Education, Capabilities and Contributions to the Public Good: The Role of Universities in Promoting Human Development. London: Routledge.
57. Yorke, M. (2006). Employability in higher education: What it is – what it is not York: Higher Education Academy
58. Yorke, M., & Knight, P. (2007). Evidence-informed pedagogy and the enhancement of student employability. Teaching in Higer Education, 12, 157–170.
کارکردهای پنج‌گانۀ پشتیبانی از اشتغال مولّد و کارآفرینی دانشآموختگان دانشگاه‌ها
(مورد مطالعه: زیرنظام آموزشهای علمی-کاربردی)
* رضا مهدی ** سپیده بارانی
* دانشیار آموزش عالی، گروه مطالعات آینده‌نگر، مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، تهران، ایران.
** دکتری آموزش عالی، دانشگاه شهید بهشتی، همکار دانشگاه ملی مهارت، تهران، ایران.
s.barani1388@gmail.com
تاریخ دریافت: 27/11/1403 تاریخ پذیرش: 01/03/1404
چکیده
هدف این مقاله مطالعه و طراحی کارکردهای اصلی نظام جامع پشتیبانی از کاریابی، ارتقای شغلی، خوداشتغالی، اشتغال‌زایی و کارآفرینی دانشآموختگان دانشگاه‌ها با تأکید بر فارغ‌التحصیلان مراکز آموزش عالی علمی-کاربردی است. این مقاله با رویکرد تحلیلی به روش ترکیبی شامل تجربه زیسته- مدیریتی، مرور غیر نظام‌مند اسناد و مدارک علمی، یادگیری از تجربه برخی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی علمی- کاربردی خارجی و دانش جانبی کسب‌شده در چند پژوهش پیشین، انجام شده است. براساس یافته‌های این مقاله، حمایت و پشتیبانی هدفمند و نظام‌یافته از اشتغال و کارآفرینی دانشآموختگان مراکز آموزش عالی علمی-کاربردی کشور مستلزم طراحی و استقرار نظام جامع پشتیبانی مشتمل بر پنج کارکرد مهم و زیربنایی شامل ارتقای دانش و مهارتهای اشتغال‌پذیری، مشاوره و راهنمایی شغلی، آماده‌سازی و پشتیبانی دانشآموختگان نوآور و کارآفرین، حمایت عام از دانشآموختگان نظام آموزش عالی و نهایتاً رصد و پایش وضعیت اشتغال و سرنوشت دانشآموختگان است. استقرار کامل این نظام و کاربست واقعی کارکردهای پنج‌گانۀ آن، زمینه و فرصت رفع یا کاهش شدّت برخی مسائل و آسیب‌های مرتبط با معضل و عارضۀ مزمن مدرک‌گرایی در نظام آموزش عالی کشور و ارتقای تمرکز بر مهارت‌محوری و دانش‌افزایی کاربردی را فراهم می‌کند. مسئولیت و وظیفه خطیر سیاست‌گذاران، رهبران و مدیران نظام حُکمرانی آموزش عالی است که از استقرار نظام جامع پشتیبانی از دانشجویان و دانشآموختگان دانشگاه‌ها به‌طور عام و زیرنظام آموزشهای علمی-کاربردی به‌طور خاص، حمایت کنند.
واژههای کلیدی: ارتباط صنعت و دانشگاه، آموزش علمی-کاربردی، دانشآموختگان علمی-کاربردی، اشتغال دانشآموختگان دانشگاهی، مهارت‌محوری.
نوع مقاله: علمی
تاریخ آموزشهای علمی-کاربردی در جهان قدمت نسبتاً بالایی دارد، اما این آموزش‌ها به‌ویژه شیوه پودمانی، انبوه و توده‌وار آن، به پایان جنگ جهانی دوم بر می‌گردد. در این دوره، دولت‌های درگیر در جنگ عمدۀ توان مالی- اقتصادی خود را از دست داده و همچنین با جمعیت زیادی از رزمـندگان جویای کار بدون مهـارت و توانایی شغـلی قابـل اعتنا مواجه بودند. آمـوزش‌های
نویسنده عهدهدار مکاتبات: رضا مهدی Mahdi002@gmail.com
چکیده
|
کارکردهای پنج‌گانۀ پشتیبانی از اشتغال مولّد و کارآفرینی.../ رضا مهدی و همکار 70 |
تاریخ آموزشهای علمی-کاربردی در ایران با اقتباس از کشورهای اروپایی به سال‌های مقارن با زمان تأسیس دارُالفنون در دوره قاجار باز می‌گردد. پس از تجربۀ نسبتاً موفق دارُالفنون تهران، مدارس فنی دیگری در تهران و برخی شهرهای بزرگ تأسیس شد. روند ایجاد و توسعه مدارس فنی و حرفه‌ای و آموزشهای علمی-کاربردی با تأسیس دانشگاه تهران در سال 1313 قدری دچار تغییر شد و از کانون توجهات سیاسی- اجتماعی زاویه گرفت. شاید پس از تأسیس دانشگاه تهران، بارزترین سیاست‌های مرتبط با توسعه آموزشهای فنی و حرفه‌ای و علمی-کاربردی را می‌توان به ایجاد و توسعه انستیتوهای تکنولوژی در شهرهای بزرگ ایران نسبت داد [3،2]. پس از انقلاب اسلامی نگاه به آموزش عالی نیز دچار تحول شد و سامان دیگری برای نهادها و مؤسسات آموزش عالی طراحی شد. در اواخر دهه 1360، در پاسخ به مسأله ضعف ارتباط صنعت و دانشگاه و علم و عمل و مسأله اشتغال جوانان تحصیل‌کرده و جویای کار با تأسیس شورای عالی آموزشهای علمی-کاربردی توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی، آموزشهای علمی-کاربردی مجدداً به کانون توجهات حاکمیت بازگشت. در سال 1371 اساسنامه دانشگاه جامع علمی-کاربردی (تکنولوژی) با هدف فراهم‌سازی زمینه مشارکت سازمان‌ها و نهادهای اجرایی دولتی و غیر دولتی در تربیت نیروی انسانی متخصص (افراد ماهر در سطح کاردانی و تکنسینی) تصویب می‌شود. براساس این مصوبه، دانشآموختگان مراکز علمی-کاربردی باید برای کاری که به آنها محول می‌شود «دانش1» و «مهارت2» لازم را کسب کرده باشند. به زبان ساده، هدف آموزشهای علمی-کاربردی به‌ویژه آموزشهای نسبتاً پُرهزینه پودمانی، ایجاد دانش و مهارت و توانمندی حرفه‌ای لازم در افراد و تربیت نیروی انسانی ماهری است که ضمن برخورداری از دانش روز، مهارتهای لازم را برای اشتغال مناسب و به‌جا، ارتقای شغلی، اشتغال‌زایی و کارآفرینی، کسب کنند.
علاوه بر معضل و آسیب مُزمن و بلندمدت مدرک‌گرایی افراطی و توده‌وار در نظام دانشگاهی، یکی از دغدغه‌های اساسی نظام آموزش عالی به‌طور عام و زیرنظام آموزشهای علمی-کاربردی به‌طور خاص، اشتغال دانشآموختگان دانشگاهی به بهترین و مولّدترین شکل ممکن از جمله خوداشتغالی و کارآفرینی است. بی‌تردید، کارآفرینی همسو با رشته تحصیلی، یکی از نمونه‌های بارز و عینی اشتغال مولّد و اثربخش فارغ‌االتحصیلان دانشگاه‌ها و مراکز آموزش علمی-کاربردی می‌باشد. راهبری دانشجویان و دانشآموختگان دانشگاه‌ها به سمت‌وسوی کارآفرینی یکی از ده‌ها مسئولیت و وظیفه مهم و کلیدی سیاست‌گذاران و رهبران آموزش عالی کشور است. به‌منظور رفع برخی چالش‌ها و معضلات موجود، در این مقاله تلاش شده است کارکردهای اصلی نظام جامع پشتیبانی هدفمند از فرایندهای کاریابی، ارتقای شغلی، خوداشتغالی، اشتغال‌زایی و کارآفرینی دانشآموختگان مراکز آموزش عالی علمی-کاربردی کشور طراحی و ارائه شود.
2- مبانی نظری و پیشینه پژوهش
چیستی و چرایی آموزش عالی علمی-کاربردی. براساس تعریف شورای عالی انقلاب فرهنگی (مصوبه 369) منظور از آموزشهای علمی-کاربردی شامل «آموزش‌هایی است که با هدف ارتقا و انتقال دانش کار، ایجاد مهارت‌ها، افزایش بهره‌وری، به‌هنگام‌سازی و ارتقای معلومات و تجارب شاغلان، رشد استعدادهای بارز و به فعلیت درآوردن استعدادهای نهفته برای تصدی مشاغل و حرف گوناگون انجام می‌شود تا توانایی افراد را برای انجام کاری که به آنها محول می‌شود به سطح مطلوب برساند». به‌عبارتی، در آموزشهای علمی-کاربردی تأکید بر دانش انجام کار و مهارتهای مرتبط با آن بوده و با آموزشهای عالی نظری (آکادمیک) تفاوت‌هایی به‌شرح جدول 1 دارد [5،4]. براساس این جدول، آموزشهای علمی-کاربردی شامل آموزشهای دانشی- مهارتی در مقاطع تحصیلی بالاتر از آموزش متوسطه است که با هدف تربیت نیروی انسانی ماهر (تکنسین و کاردان و مهندس فناوری) برای اشتغال و کار در بخش‌های مختلف صنعت، کشاورزی، خدمات ارائه می‌شود. در واقع، هدف اصلی آموزشهای علمی-کاربردی ایجاد تعادل در هرم نیروی انسانی مشاغل و ارتقای بهره‌وری نیروی کار و بهره‌وری کل در سطوح شغلی، سازمانی و ملی است. آموزشهای علمی-کاربردی برمبنای اشتغال‌زایی تعریف و اجرا می‌شوند و این آموزش‌ها باید بر مبنای نیاز امروز و فردای بنگاه‌ها و دستگاه‌های اجرای دولتی و غیر دولتی و بازار کار طراحی و اجرا شوند. انتظار این است که دانشآموختگان مراکز آموزش علمی-کاربردی نه‌تنها در یافتن شغل از دانشآموختگان دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی نظری پیشی بگیرند، بلکه یک گام جلوتر رفته و خود به خلق شغل و اشتغال‌زایی اقدام نمایند. حمایت دولت‌ها نیز از آموزشهای علمی-کاربردی بویژه تأمین منابع مالی برای امکان بکارگیری مدرسان، مربیان و استادکاران با کیفیت و تأمین امکانات آموزشی شامل تجهیز کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها و انجام کارآموزی‌ها و کارورزی‌های سطح بالا در محیط‌های کار واقعی، ضروری است [6]. در کشورهای توسعه‌یافته، آموزشهای علمی-کاربردی بخش مهمی از نظام آموزش عالی است، اما در ایران با وجود تأسیس نخستین مدارس و کارکردهای پنج‌گانۀ پشتیبانی از اشتغال مولّد و کارآفرینی .../ رضا مهدی و همکار 71 |
[1] .Knowledge
[2] . Skill
جدول 1. برخی تفاوت‌های آموزشهای علمی-کاربردی و آموزشهای نظری و معمول دانشگاه‌ها
ردیف | آموزشهای علمی-کاربردی | آموزشهای نظری و معمول دانشگاه‌ها |
1 | تربیت نیروی کار برای شغل/ مشاغل خاص مثل تکنسین ماشین‌آلات کشاورزی | ایجاد توانایی‌های جامع و عام برای طیف وسیعی از مشاغل همگن مثل مهندس معدن |
2 | تربیت افراد بهره‌بردار و نگهدارنده | تربیت افراد برای ایجاد تفکر طراحی، خلاقیت و پژوهش |
3 | الگوی برنامه ریزی آموزشی مبتنی بر آنالیز شغل که توسط بنگاه‌ها و دستگاه‌های اجرایی تهیه و پیشنهاد می‌شود | الگوی برنامه ریزی درسی مبتنی بر «ساختار دانش» |
4 | اجرای برنامه‌های درسی عمدتاً توسط بنگاه‌ها و دستگاه‌های اجرایی | اجرای برنامه‌های درسی عمدتاً توسط دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی |
5 | محیط آموزشی عمدتاً محیط کار و محل خدمت | محیط و جو علمی و دانشگاهی |
6 | مدرسان و مربیان دوره‌های آموزشی عمدتاً کارشناسان و خبرگان شاغل در بنگاه‌ها و دستگاه‌های اجرایی | اجرای برنامه‌های درسی توسط استادان و اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی |
7 | رسالت و قصد کانونی، اشتغال و اشتغال‌زایی | رسالت و قصد کانونی، دانش‌افزایی و فرهیختگی |
براساس رسالت و مأموریت اصلی آموزشهای علمی-کاربردی، «اشتغال‌پذیری1» دانشآموختگان، «مشاوره و راهنمایی شغلی» دانشجویان و دانشآموختگان برای کاریابی و انجام وظیفه و ایفای موفق نقش در محل کار و خدمت و «خوداشتغالی، اشتغال‌زایی و کارآفرینی2» دانشآموختگان، برجسته و حائز اهمیت است[13،12،11،10،9]. نکته اساسی این است که پشتیبانی از دانشآموختگان آموزشهای عالی علمی-کاربردی باید در زمان تحصیل در مدرسه و مراکز آموزش عالی شروع شود و انجام این پشتیبانی‌ها پس از دانش‌آموختگی، بسیار دیرهنگام و خسارت‌بار می‌باشد.
کارکردهای پنج‌گانۀ پشتیبانی از اشتغال مولّد و کارآفرینی.../ رضا مهدی و همکار 72 |
با ادبیات و مبانی موجود، اشتغال دانشآموختگان، یک مفهوم چندبُعدی پیچیده‌ای است که ارائه تعریف همگرا از آن دشوار است [26،19]. تعاریف اولیه از اشتغال دانشآموختگان بر نتایج اشتغال، یعنی گرفتن شغل بعد از پایان تحصیلات دانشگاهی و حفظ آن یا انتقال به یک کار جدید تأکید داشت [28،27]، اما با توجه به اینکه اشتغال و بیکاری ممکن است تحت تأثیر عوامل گوناگونی نظیر چرخه اقتصادی قرار گیرند تحقیقات اخیر مفهوم اشتغال دانشآموختگان را به‌مثابه ویژگی‌های فردی بازتعریف کرده است [29،28]. به باور یورك3 (2006) مهارتهای اشتغال، مهارتهای نرمی هستند که به‌سان مجموعه‌ای از دستاوردها، ادراکات و ویژگی‌های فردی باعث می‌شوند دانشآموختگان مشاغل بیشتری بیابند و در مشاغل منتخبی به نفع خود، جامعه و اقتصاد، موفق شوند. کنفدراسیون صنعت بریتانیا (انتظاری، 1396، ص15) اشتغال‌پذیری را کیفیت و شایستگی مورد نیاز برای پاسخگویی به نیازهای در حال تغییر کارفرمایان و مشتریان و در نتیجه کمک به تحقق آرمان‌ها و ظرفیت‌های خود در محل کار تعریف کرده است [31]. بنابراین، اشتغال‌پذیری دانشآموختگان نشان‌دهنده طیف وسیعی از دانش‌ها، مهارت‌ها و ویژگی‌های شخصیتی است [32]. از این‌رو، امروزه تغییر جهت در آموزش و سیاست بازار کار موجب ظهور اقتصاد دانش‌بنیان شده است. در این موضع، دانشگاه‌ها تحت فشار زیادی برای تربیت دانشآموختگان اشتغال‌پذیر قرار گرفته‌اند. چراکه، اشتغال‌پذیری به عنوان یک هدف فراگیر برای سیاست‌های محلی، ملی و فراملی به‌دلیل توجه به بحران بیکاری است [34،33].
براساس الگوی راهنمای دانشگاه نوآور و کارآفرین، چارچوب راهنمای مشترک کمیسیون اروپایی و سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه، یاددهی- یادگیری کارآفرین یکی از ابعاد دانشگاه کارآفرین تعریف شده است [39،37،36،35]. با توجه به ارزش و اهمیت کانونی کارکرد یاددهی- یادگیری، این کارکرد باید متناسب با سایر مؤلفه‌های کلیدی دانشگاه، توسعه یابد. همه انواع آموزشهای کارآفرین باید بتواند به لحاظ شکلی و محتوایی موجب توسعه تفکر و نواندیشی دانشجویان، فرصت انتقال تجربه‌های رسمی و غیر رسمی، ارتقای روحیه و مهارتهای کارآفرینی، طراحی و اجرای برنامه‌های درسی کارآفرین، مشارکتی و پژوهش‌محور، شود. اصولاً دانشگاه کارآفرین بدون تحقق کارکرد یاددهی- یادگیری بی‌معناست [9]. بنابراین، برای اشتغال‌پذیری دانشآموختگان باید کارکرد یادگیری- یادگیری کارآفرین در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی مورد توجه جدی رهبران و مدیران دانشگاه باشد [49].
مشاوره و راهنمایی شغلی. یکی از مهمترین عناصر نظام پشتیبانی دانشآموختگان آموزشهای علمی-کاربردی، مشاوره و راهنمایی شغلی در طول دوره تحصیل و پساتحصیل در راستای دانش‌افزایی و مهارت‌آموزی دقیق و جامع دانشجویان و دانشآموختگان انتخاب شغل و محل کار مناسب و ایفای اثربخش وظیفه و نقش در شغل موجود می‌باشد [42،41،40]. مسیر شغلی موفق و رضایت‌بخش یکی از پایه‌های زندگی شخصی و یک جزء اساسی از یک جامعه موفق است. انتخاب حرفه یکی از سخت‌ترین تصمیمات افراد در طول عمر آنهاست. راهنمايي شغلي به طور عام، با نظام استاد- شاگردي آغاز شده و والدين در ابتدا، فرزندان خود را براي برعهده گرفتن شغل آماده مي کردند و مهارت‌هاي ضروري را به آنها مي آموختند. اصطلاح «راهنمايي شغلي» براي نخستين بار در 1914 به طور رسمي، در كنگره‌اي در بروكسل بكار گرفته شد. در 1906 تنظيم و تدوين خدمات راهنمايي شغلي توسط پارسونز (پدر راهنمايي شغلي) در بوستون آمريكا آغاز شد. در 1913 نخستین خدمات راهنمايي شغلي به طور رسمي از طريق مؤسسه اطلاعات شغلي و حرفه‌اي بوستون ارائه شده است [7]. منظور از راهنمایی شغلی، خدمات و فعالیتهایی است که به‌منظور کمک به افراد، در هر سن و در هر زمان در طول زندگی آنها، برای آموزش و انتخاب شغل و مدیریت حرفه، ارائه می‌شود. فعالیتهای راهنمایی شغلی ممکن است به صورت فردی یا گروهی انجام شود و همچنین ممکن است چهره به چهره (حضوری) یا از راه دور و غیر حضوری نظیر راهنمایی برخط و خدمات مبتنی بر وب انجام شود [41].
به‌علاوه، راهنمایی شغلی فرآیند کمک به فرد برای انتخاب یک شغل، آماده شدن برای آن، ورود و پیشرفت در آن، تعریف می‌شود. برنامه راهنمایی شغلی ممکن است شامل مشاوره به فرد در زمینه نوع کاری که او باید انتخاب کند، باشد. مهمترین مسأله این است که فرد کار مناسب را انتخاب نماید. در واقع، مشاوره شغلی فرایندی است که از فرد برای تصمیم‌گیری‌های حرفه ای پشتیبانی می‌کند. راهنمای شغلی به دانشجو و دانش‌آموخته در شناخت خود و امکانات، تحصیلات و انتخابهای بازار کار، کمک می‌کند. همچنین، مشاور شغلی در جستجوی شغل یا حمایت از طرحهای شغلی از دانشجو و دانش‌آموخته پشتیبانی می‌کند.
براساس مطالعات انجام‌شده [7] مزایای متعددی برای مشاوره و راهنمایی شغلی ارائه شده است: 1. فرد پس از انتخاب شغل، رضایت شغلی دارد، 2. روابط صنعتی بهتر ایجاد می‌شود، 3. گردش کار به حداقل می‌رسد، 3. منجر به کارایی کلی و افزایش بهره‌وری می‌شود. مشاوره و راهنمایی شغلی در صدد است تا دانشجویان و دانشآموختگان را براساس رشته‌های تحصیلی آنها با فرصت‌های کاری پیش‌رو آشنا ساخته و با روشنگری شغلی آنها را به یادگیری بیشتر دانش، مهارت و توانمندی‌های مورد نیاز در محل کار و خدمت ترغیب کند. از این‌رو، اهداف متعددی برای مشاوره و راهنمایی شغلی ذکر شده است: 1. آشناسازی دانشجویان و دانشآموختگان با مهارت‌ها و وظایف مورد نیاز رشته تحصیلی، 2. آشناسازی دانشجویان و دانشآموختگان با زمینه ها و فرصت‌های کاری رشته تحصیلی، 3. آشناسازی دانشجویان و دانشآموختگان با استانداردهای جهانی و به روز رشته تحصیلی، 4. آشناسازی دانشجویان و دانشآموختگان با سرآمدان و کارآفرینان مرتبط با رشته تحصیلی، 5. پیوند دانشجویان با دانشآموختگان هم‌رشته و استفاده از تجارب آنها، 6. برقراری ارتباط دانشجویان و دانشآموختگان با کارفرمایان و بازار کار، 7. افزایش انگیزش و شوق به یادگیری در دانشجویان و دانشآموختگان، 8. آشنایی دانشجویان و دانشآموختگان با نیازها های بازار کار جهانی، 9. تجهیز و توانمندسازی دانشجویان و دانشآموختگان به مهارتهای مرتبط با شغل‌جویی و شغل‌یابی، 10. کمک به دانشجویان و دانشآموختگان برای شناخت استعدادها، علائق، امکانات و توانمندی‌ها، 11. برطرف کردن شکاف میان آموزش مهارت ها در مراکز آموزشی با صنعت و بازار کار، 12. بهبود و ارتقای ارتباط و تعامل مراکز آموزشی و بازار کار، 13. کمک به ایجاد و حفظ سلامت شغلی دانشجویان و دانشآموختگان.
کارکردهای پنج‌گانۀ پشتیبانی از اشتغال مولّد و کارآفرینی .../ رضا مهدی و همکار 73 |
1) دانشگاه، آگاهی ارزش کارآفرینی را افزایش دهد و نیّات کارآفرینی دانشآموختگان را برای شروع یک کسب‌وکار یا سرمایه‌گذاری، تحریک کند، 2) دانشگاه برای حرکت از تولید ایده به خلق کسب‌وکار و مؤسسه، از دانشآموختگان خود پشتیبانی کند، 3) دانشگاه، دانشآموختگان خود را برای شروع، تداوم و رشد یک کسب‌وکار، در راستای کمک به آنها آموزش دهد، 4) راهنمایی (مربی‌گری) و شیوه‌های دیگری از بهسازی فردی توسط افراد مجرب برای دانشآموختگان فراهم شود، 5) دانشگاه، دسترسی به منابع مالی مورد نیاز را برای کارآفرینان خود، تسهیل کند و نهایتاً 6) دانشگاه، دسترسی به مراکز رشد کسب‌وکار را برای کارآفرینان، فراهم یا تسهیل‌کند. دانشگاههای علمی-کاربردی اتریش تجربه و عملکرد خوبی در پشتیبانی کارآفرینان دانشگاهی دارند [9].
3- روش پژوهش
پژوهش منتج به این مقاله به روش ترکیبی و با رویکرد تحلیلی به‌منظور استفاده سیاست‌گذاران، رهبران و مدیران مراکز و مؤسسات آموزش عالی علمی- کاربردی انجام شده است. در این مقاله، دانش حاصل از 1. تجربه زیسته- مدیریتی پژوهشگر، 2. مرور غیر نظام‌مند اسناد و مدارک علمی در دسترس، 3. رصد و یادگیری از تجربه برخی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی علمی- کاربردی غیر ایرانی و 4. دانش جانبی کسب‌شده در چند پژوهش پیشین با تمرکز بر استخراج یافته‌های عملیاتی قابل کاربست در مراکز آموزش علمی- کاربردی رسمی کشور ترکیب و تحلیل شده است. تجربه زیسته- مدیریتی شامل چهار سال معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه فنی‌وحرفه‌ای (دانشگاه ملی مهارت) و داوری چند دوره انتخاب کارآفرین برتر دانشگاه جامع علمی- کاربردی است. مرور غیر نظام‌مند اسناد و مدارک علمی مشتمل بر دستیابی و مطالعه مقالات علمی نشریات معتبر داخلی و خارجی در یک دهه اخیر با کلیدواژه و مفهوم
کارکردهای پنج‌گانۀ پشتیبانی از اشتغال مولّد و کارآفرینی.../ رضا مهدی و همکار 74 |
4- یافته‌های پژوهش
کارکردهای اصلی4 نظام پشتیبانی از دانشآموختگان آموزشهای علمی-کاربردی به‌شرح شکل شماره 1 عبارتند از: 1. ارتقای دانش و مهارتهای اشتغال‌پذیری، 2. مشاوره و راهنمایی شغلی، 3.آماده‌سازی و پشتیبانی دانشآموختگان نوآور و کارآفرین، 4. حمایت عام از دانشآموختگان نظام آموزش عالی و 5. رصد و پایش وضعیت اشتغال و سرنوشت دانشآموختگان.
شکل 1. کارکردهای نظام پشتیبانی از دانشآموختگان آموزشهای علمی- کاربردی |
|
[1] . Employability
[2] .Entrepreneurship
[3] .Yorke
[4] . Main Functions
کارکرد 1: ارتقای دانش و مهارتهای اشتغال‌پذیری. کارکرد ارتقای دانش و مهارتهای اشتغال‌پذیری دانشآموختگان آموزشهای علمی-کاربردی یکی از وظایف کلیدی مراکز آموزش علمی-کاربردی (و دانشگاه جامع علمی-کاربردی) در راستای حمایت و پشتیبانی اصولی از دانشجویان و دانشآموختگان است. ارتقای دانش و مهارتهای اشتغال‌پذیری از دوره تحصیل در دانشگاه شروع شده و تا احساس نیاز دانشآموختگان در هر مرحله از کار و زندگی ادامه می‌یابد. این خدمت، می‌تواند مختص آن دسته از دانش‌آموختگانی باشد که پس از اتمام دوره تحصیل یا مشغول به‌کار شده، اما از دانش و مهارت و توانمندی کافی برای ایفای نقش و انجام وظیفه مورد انتظار در شغل و جایگاه مربوط برخودار نیستند، یا اینکه پس از جستجوی فعال و مستمر هنوز به شغل مرتبط با تحصیلات دانشگاهی خود دسترسی پیدا نکرده‌اند یا اینکه خواهان مراتب بالاتر بوده و سطح فعلی را رضایت بخش و ایده‌آل خود نمی دانند. در این سه حالت، مراکز آموزش علمی-کاربردی (و دانشگاه جامع علمی-کاربردی) می‌توانند به‌صورت سلسله‌مراتبی و سطح‌بندی‌شده، برمبنای نیازسنجی و دریافت شرح حال، اقدام به طراحی و اجرای دوره‌های کوتاه مدت مکمل (شبیه دوره‌های بازآموزی و پودمان‌های موجود) برای دانش‌آموخته (دانشآموختگان) نمایند (به‌شرح شکل شماره 2).
کارکردهای پنج‌گانۀ پشتیبانی از اشتغال مولّد و کارآفرینی .../ رضا مهدی و همکار 75 |
شکل 2. فرایند ارتقای دانش و مهارتهای اشتغال‌پذیری
کارکرد 2: مشاوره و راهنمایی شغلی. کارکرد مشاوره و راهنمایی شغلی دانشجویان و دانشآموختگان آموزشهای علمی-کاربردی یکی از وظایف کلیدی مراکز آموزش علمی-کاربردی (و دانشگاه جامع علمی-کاربردی) در راستای پشتیبانی از دانشجویان و دانشآموختگان است. چنان‌که در کارکرد ارتقای دانش و مهارتهای اشتغال‌پذیری بحث شد، کارکرد مشاوره و راهنمایی شغلی دانشجویان و دانشآموختگان باید از دوره تحصیل (حتی از دوره مدرسه و آموزش عمومی) آغاز و به‌تدریج بر کیفیت آن افزوده شود. مشاوره و راهنمایی شغلی باید دست‌کم از دوره تحصیل در دانشگاه شروع شده و تا احساس نیاز دانشآموختگان در هر مرحله از کار و زندگی ادامه یابد. این خدمت، مختص آن دسته از دانش‌آموختگانی است که پس از اتمام دوره تحصیل یا در جایی مشغول به‌کار شده، اما در ایفای نقش و انجام وظیفه احساس ناکارآمدی می‌کنند، یا اینکه پس از جستجوی فعال و مستمر هنوز به شغل مرتبط با تحصیلات دانشگاهی خود دسترسی پیدا نکرده‌اند. حالت سوم اینکه، دانشآموختگان در کارراهه شغلی خود خواهان ارتقا و جهش بوده و سطح فعلی را رضایت بخش نمی‌دانند. در این سه حالت، مراکز آموزش علمی-کاربردی و دانشگاه جامع علمی-کاربردی می‌توانند به صورت سلسله مراتبی و سطح‌بندی‌شده، بر مبنای نیازسنجی و دریافت شرح حال، اقدام به مشاوره و راهنمایی شغلی برای دانش‌آموخته (دانشآموختگان) نمایند (به‌شرح شکل شماره 2).
فرایند ارتباط دانشآموختگان با مراکز آموزش علمی-کاربردی و دانشگاه می‌تواند از طریق یک وبگاه یا برنامه کاربردی مناسب و یا انجمن (کانون، جمعیت، جامعه و هر نوع تشکیلات رسمی مرتباط با دانشآموختگان) طراحی و عملیاتی شود. برای پشتیبانی دانشآموختگان، مراکز آموزش علمی-کاربردی و دانشگاه باید دارای یک تشکیلات رسمی منسجم مختص دانشآموختگان و سایت رایانه‌ای یا برنامه کاربردی قوی برای دریافت، پردازش و بازخورد بین دانشگاه و دانشآموختگان باشد. بدیهی است تشکیلات و سایت و برنامه کاربردی مذکور تابع ساختار حکمرانی دانشگاه، شامل مرکز، استان، منطقه و ملی، خواهد بود. مجدداً باید تأکید شود که لازمۀ پشتیبانی دانشآموختگان از طریق مشاوره و راهنمایی شغلی، برخورداری از تشکیلات و عوامل انسانی فوق‌العاده تخصصی در امور صنعتی، کشاورزی و خدمات است. در آموزشهای علمی-کاربردی بدون دسترسی به متخصصان متعهد و مجرب نمی‌توان حمایت و پشتیبانی قابل توجهی برای دانشآموختگان به‌ویژه در حوزه مشاوره و راهنمایی شغلی، تأمین کرد.
کارکردهای پنج‌گانۀ پشتیبانی از اشتغال مولّد و کارآفرینی.../ رضا مهدی و همکار 76 |
همچنین، مراکز آموزش علمی-کاربردی و دانشگاه برای حرکت از تولید ایده به خلق کسب‌وکار و مؤسسه، از دانشآموختگان خود حمایت کند. دانشگاه قادر است (و باید) به روش‌های مختلف از دانشآموختگان در برداشتن صحیح و دقیق نخستین گام‌ها برای شروع كارآفرینی پشتیبانی كند. حمایت‌های دانشگاه می‌تواند شامل توسعه يك ايده، یافتن يك تیم و جستجو درباره امکانات و تسهیلات فنی (و مالی) يك برنامه (طرح و پروژه) باشد. با معرفی و اتصال دانشجويان، دانشآموختگان، استادان و كاركنان به شبکه‌های علمی، فنّی و مالی جديد، دانشگاه می‌تواند از فعالیتهای نظام مند برای خلق و ارزيابی ایده‌های کارآفرینی و ورود آنها به مرحله عملیاتی حمایت کند. برخی اقدامات دانشگاه در حمایت از دانشجویان، دانشآموختگان، استادان و کارکنان در پشتیبانی از آنها در حرکت از ایده تا محصول (ایجاد کسب‌وکار) قابل احصا است: ایجاد تیم (کارگروه) پشتیبانی كارآفرينی و مديريت منازعات احتمالی، ارائه کمک‌های مالکیت معنوی برای تازه‌کاران، ایجاد یک هیأت مشاوره تخصصی برای مفاهیم اولیه کارآفرینی و آغاز کسب‌وکار، سازماندهی فعالیتهای ايجاد ایده‌های میان‌رشته‌ای نظیر استارت‌آپ پایان هفته1، ساماندهی جوايز مسابقات ايده و استارت‌آپ، تخصیص بودجه و منابع مالی برای حمايت از مطالعات امکان‌سنجی بازار و نظایر آن.
به‌علاوه، مراکز آموزش علمی-کاربردی و دانشگاه، دانشآموختگان خود را برای شروع، تداوم و رشد یک کسب‌وکار، در راستای کمک به آنها آموزش دهد. با توجه به نقش شناخت و دانش برای آغاز و استمرار مدیریت‌شدۀ نوآوری و کارآفرینی، به واسطه آموزشهای كارآفرينی باید برخی مهارتهای لازم برای شروع، اداره و رشد و توسعه يك کسب‌وکار (موضوع کارآفرینی) فراهم شود. آموزشهای کارآفرینی بايد دانش و مهارتهای مرتبط را در طیف گسترده‌ای از موضوعات اصلی فراهم کند: منابع و روش‌های تأمین مالی، موضوعات حقوقی و نظارتی، مراوده و تماس با افراد و ايجاد ارتباط، مديريت فرايندهای نوآوری، نسخه‌برداری از موفقیت، كنترل اضطراب و فشار کار و مخاطره، چگونگی بازتعریف و يا خروج کم‌هزینه از کسب‌وکار، آمادگی روحی و روانی برای هر نوع رویداد در مسیر کارآفرینی (موفقیت، شکست و یا تجدید فعالیت با مشخصات اصلاحی). عنصر و زمینه کلیدی چهارم برای پشتیبانی از دانشآموختگان، فراهم کردن راهنمایی (مربی‌گری2) و شیوه‌های دیگری از بهسازی فردی توسط افراد مجرب درون و یا بیرون دانشگاه است. دانشگاه از طریق راهنمایی و مربی‌گری و ساير انواع روابط مرتبط با توسعه فردیِ جامعه دانشگاهی می‌تواند به كارآفرينان تازه‌کار برای شناسایی و حل مسائل و مشکلات و توسعه شبکه‌های کسب‌وکار کمک کند. عامل پنجم در پشتیبانی مراکز آموزش علمی-کاربردی و دانشگاه از دانشآموختگان، تسهیل دسترسی آنها به منابع مالی مورد نیاز است. با توجه به محدودیت منابع مالی دانشگاه‌ها و الزام آنها به رعایت آیین‌نامه‌های مالی- معاملاتی، تأمین منابع مالیِ برون‌دانشگاهی برای موفقیت در هر مرحله از فرایند سرمایه‌گذاری جديد و ایجاد کسب‌وکار یک گلوگاه کارآفرینی است. منابع مالی و سرمایه‌های متعددی برای مطالعه، ایجاد، آزمایش و عرضه یک محصول و خدمت مورد نیاز است که بدون تأمین مناسب و اقتصادی این منابع، امکان موفقیت برای کارآفرینی کاهش می‌یابد: تأمین منابع مالی و تسهیلات مورد نیاز برای مطالعات امکان‌سنجی فنی- اقتصادی، مطالعات بازار، تولید نمونه‌های اولیه محصول و خدمت، تولید محصول نهایی قابل عرضه، تأمین مخارج سرمایه در گردش و نظایر اینها.
کارکردهای پنج‌گانۀ پشتیبانی از اشتغال مولّد و کارآفرینی .../ رضا مهدی و همکار 77 |
کارکرد 4: حمایت عام از دانشآموختگان نظام آموزش عالی. کارکرد حمایت عام از دانشآموختگان نظام آموزش عالی، برای تمامی دانشآموختگان دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشور است که نهادهای مسئول در کشور انجام می‌دهند (یا باید انجام دهند). برخی از این نهادهای حامی و وظیفه‌مند شامل بنیاد ملی نخبگان، صندوق نوآوری و شکوفایی، صندوق حمایت از پژوهشگران، قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سازمان تأمین اجتماعی، نظام وظیفه، صندوق کارآفرینی امید و بانک‌های عامل نظیر بانک صنعت و معدن، می‌باشند. دانشآموختگان مراکز آموزش علمی-کاربردی همانند دانشآموختگان سایر دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی می‌توانند (باید بتوانند) به این نهادها مراجعه نمایند و براساس شرایط و ویژگی‌های تعیین‌شده از انواع حمایت‌ها و پشتیبانی‌های فعال بهره‌مند شوند. به‌رغم اینکه مشکل اشتغال به‌طور عام و مسأله اشتغال دانشآموختگان دانشگاه‌ها به‌طور خاص، دامن‌گیر کشور است، اما دولت تقریباً تمامی بار سنگین هزینه‌های آموزش عالی علمی-کاربردی را بر دوش بخش غیر دولتی و خصوصی و مردم (خانواده‌های عمدتاً کم‌برخوردار یا متوسط جامعه) گذاشته است. این سیاست دولت حتی با عدالت آموزشی در تضاد بوده و با توجه به تبار اقتصادی- اجتماعی دانشجویان و فراگیران دوره‌های علمی-کاربردی به بازتولید نابرابری‌ها کمک می‌کند. دولت نیز باید از محل بودجه و اعتبارات عمومی از آموزشهای علمی-کاربردی حمایت کند و شریک بخش غیر دولتی و خصوصی و مردم در ارتقای سطح آموزشهای علمی-کاربردی و اشتغال مولد دانشآموختگان این آموزش‌ها باشد. چنانچه کیفیت
کارکردهای پنج‌گانۀ پشتیبانی از اشتغال مولّد و کارآفرینی.../ رضا مهدی و همکار 78 |
کارکرد 5: رصد و پایش وضعیت اشتغال و سرنوشت فارغ‌التحصیلان. در دنیای امروز هر خدمت‌دهنده و تولیدکننده‌ای برای انواع خدمات و محصولات خود سامانه پایش4 طراحی کرده و برمبنای آن خدمات تکمیلی طراحی و ارائه می‌کند. اکثر دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی از چنین مسئولیت خطیری شانه خالی کرده و دانشجویان خود را حداکثر تا تحویل مدرک دانش‌آموختگی همراهی می‌کنند. دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی به‌ویژه مراکز آموزش علمی-کاربردی نیز به تبع شرایط و فضای کلی حاکم بر کسب‌وکار، کارکرد مهم رصد و پایش وضعیت اشتغال و سرنوشت دانشآموختگان خود را فعال کرده و براساس این وضعیت، سیاست‌ها و برنامه‌های جدیدی را طراحی و اجرا می‌کنند (به‌شرح شکل شماره 3).
|
شکل 3. فرایند رصد و پایش وضعیت اشتغال و سرنوشت دانشآموختگان |
کارکردهای پنج‌گانۀ پشتیبانی از اشتغال مولّد و کارآفرینی .../ رضا مهدی و همکار 79 |
5- بحث و نتیجه‌گیری
یکی از مسائل و دغدغه‌های اساسی آموزش عالی و آموزشهای علمی-کاربردی کشور اشتغال دانشآموختگان دانشگاه‌ها به بهترین و مولّدترین شکل ممکن شامل خوداشتغالی و کارآفرینی است. همچنین، مدرک‌گرایی توده‌وار به‌جای مهارت‌محوری و دانش‌افزایی کاربردی و مشکل‌گشا از چالش‌ها و معضلات حُکمرانی آموزش عالی است. در این مقاله، برای پشتیبانی از فرایندهای کاریابی، ارتقای شغلی، خوداشتغالی، اشتغال‌زایی و کارآفرینی دانشآموختگان آموزشهای علمی- کاربردی، یک نظام جامع متشکل از پنج کارکرد زیربنایی شامل 1. ارتقای دانش و مهارتهای اشتغال‌پذیری، 2. مشاوره و راهنمایی شغلی، 3.آماده‌سازی و پشتیبانی دانشآموختگان نوآور و کارآفرین، 4. حمایت عام از دانشآموختگان نظام آموزش عالی و نهایتاً 5. رصد و پایش وضعیت اشتغال و سرنوشت دانشآموختگان، طراحی و ارائه شده است. ارتقای دانش و مهارتهای اشتغال‌پذیری دانشآموختگان آموزشهای علمی-کاربردی یکی از وظایف کلیدی مراکز آموزش علمی-کاربردی است. این کارکرد باید از دوره تحصیل در دانشگاه شروع شده و تا احساس نیاز دانشآموختگان در هر مرحله از کار و زندگی ادامه یابد.
مشاوره و راهنمایی شغلی دانشجویان و دانشآموختگان یکی دیگر از وظایف کلیدی مراکز آموزش علمی-کاربردی در راستای پشتیبانی دانشجویان و دانشآموختگان است. این کارکرد می‌تواند (و باید) از پیش از ورود به آموزش عالی (مدرسه)، آغاز و به‌تدریج بر کم‌وکیف آن افزوده شود. برای آماده‌سازی و پشتیبانی دانشآموختگان نوآور و کارآفرین، مراکز آموزش علمی-کاربردی می‌توانند (و باید) از افزایش آگاهی ارزش کارآفرینی و نیّات کارآفرینی دانشآموختگان برای شروع یک کسب‌وکار یا سرمایه‌گذاری، آغاز شود. ضرورت ترویج فرهنگ نوآوری و کارآفرینی و افزايش دانش و آگاهی درخصوص نوآوری و كارآفرينی ایجاب می‌کند كه به همه دانشجویان كمك شود که در مورد شغل آینده خود مانند راه‌اندازی يك مؤسسه و يا ایجاد یک کسب‌وکار، تصمیم‌گیری آگاهانه‌ای داشته باشند و عموماً به‌جای جستجوی شغل به آفرینش شغل اقدام کنند. حمایت‌ها همچنین می‌تواند شامل توسعه يك ايده، یافتن يك تیم و جستجو درباره امکانات و تسهیلات فنی (و مالی) يك برنامه (طرح و پروژه) باشد. با معرفی و اتصال دانشجويان، دانشآموختگان، استادان و كاركنان به شبکه‌های علمی، فنّی و مالی جديد، مراکز آموزش علمی-کاربردی می‌توانند از فعالیتهای نظام‌مند برای خلق و ارزيابی ایده‌های کارآفرینی و ورود آنها به مرحله عملیاتی پشتیبانی کنند. دانشآموختگان باید برای شروع، تداوم و رشد یک کسب‌وکار، در راستای کمک به آنها آموزش ببینند. با توجه به نقش شناخت و دانش برای آغاز و استمرار مدیریت‌شدۀ نوآوری و کارآفرینی، به‌واسطه آموزشهای كارآفرينی باید برخی مهارتهای لازم برای شروع، اداره و رشد و توسعه يك کسب‌وکار (موضوع کارآفرینی) فراهم شود.
فراهم‌سازی راهنمایی (مربی‌گری) و شیوه‌های دیگری از بهسازی فردی توسط افراد مجرب درون و یا بیرون مراکز آموزش علمی-کاربردی یکی دیگر از کارکردهای پشتیبانی از دانشآموختگان و دانشجویان است. از طریق راهنمایی و مربی‌گری و ساير انواع روابط مرتبط با توسعه فردیِ جامعه دانشگاهی می‌توان به كارآفرينان تازه‌کار برای شناسایی و حل مسائل و مشکلات و توسعه شبکه‌های کسب‌وکار یاری رساند. همچنین، تسهیل دسترسی دانشآموختگان به منابع مالی مورد نیاز از کارکردهای مهم پشتیبانی از جامعه دانشگاهی است. با توجه به محدودیت منابع مالی دانشگاه‌ها و الزام آنها به رعایت آیین‌نامه‌های مالی- معاملاتی، تأمین منابع مالیِ برون‌دانشگاهی برای موفقیت در هر مرحله از فرایند سرمایه‌گذاری جديد و ایجاد کسب‌وکار یک گلوگاه مهم کارآفرینی است. منابع مالی و سرمایه‌های متعددی برای مطالعه، ایجاد، آزمایش و عرضه یک محصول و خدمت مورد نیاز است که بدون تأمین مناسب و اقتصادی این منابع، امکان موفقیت برای کارآفرینی کاهش می‌یابد. افزون بر اینها فراهم‌سازی و تسهیل دسترسی دانشآموختگان به مراکز رشد کسب‌وکار یکی دیگر از کارکردهای اساسی حمایت از آنهاست. این مراکز طیف وسیعی از خدمات و حمایت‌ها نظیر مکان رايگان يا ارزان، دسترسی به آزمایشگاه‌ها و مراكز تحقیقاتی، پشتیبانی برای نمونه‌سازی محصول و خدمت، فناوری اطلاعات، خدمات منشی، خدمات شبکه، دسترسی به راهنما و مربی، امکانات آموزشی و تأمین اعتبار و از همه مهم‌تر یادگیری از سایر همسالان و هم‌نوعان را فراهم می‌کنند. با توجه به تجربه دانشگاه‌ها طیف وسیعی از فعالیت‌ها برای دسترسی نوآوران و کارآفرینان به مراکز رشد و نوآوری قابل انجام است: الف) دانشگاه جامع علمی-کاربردی مركز رشد و نوآوری مختص به خود ایجاد کند. مركز رشد و نوآوری دانشگاه باید بتواند به‌طور گسترده با زیرساخت‌های مناسب نرم و سخت از رويدادهای مد نظر كارآفرينان فعلی و بالقوه حمايت کند و ب) دانشگاه با کسب اطمینان از پشتیبانی نرم شامل شبکه‌سازی و مشاوره و پشتیبانی سخت شامل زیرساخت‌های فیزيکی، دسترسی آسان به مراكز رشد و نوآوری بیرونی را تسهیل کند.
کارکردهای پنج‌گانۀ پشتیبانی از اشتغال مولّد و کارآفرینی.../ رضا مهدی و همکار 80 |
[1] .Weekend Startup
[2] . Coaching and Mentoring
[3] . Incubators
[4] .Monitoring system
[5] .Intelligent intervention
دوره پسادانشجویی | دوره دانشجویی | دوره دانش‌آموزی |
1. کارکرد ارتقای دانش و مهارتهای اشتغال‌پذیری | ||
2. کارکرد مشاوره و راهنمایی شغلی | ||
3. کارکرد رصد و پایش وضعیت اشتغال و سرنوشت فارغ‌التحصیلان |
| |
4. کارکرد آماده‌سازی و پشتیبانی دانشآموختگان نوآور و کارآفرین |
| |
5. کارکرد حمایت عام از دانشآموختگان آموزش عالی |
| |
شکل 4. زمان‌بندی کارکردهای پشتیبانی دانشآموختگان
ارتباط دانشآموختگان با مراکز دانشگاهی می‌تواند به‌واسطه یک وبگاه یا برنامه کاربردی مناسب و یا انجمن و کانون مناسب عملیاتی شود. همچنین، برای پشتیبانی از دانشآموختگان، لازم است یک تشکیلات رسمی منسجم مختص دانشآموختگان و وبگاه یا برنامه کاربردی قوی برای دریافت، پردازش و بازخورد بین دانشگاه و دانشآموختگان ایجاد شود. همچنین، برای پشتیبانی از دانشآموختگان باید مراکز دانشگاهی از تشکیلات و عوامل انسانی فوق‌العاده تخصصی و مجرب در امور صنعتی، کشاورزی و خدمات با رویکرد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی برخوردار باشند. در آموزشهای علمی-کاربردی بدون دسترسی به متخصصان متعهد و مجرب نمی‌توان پشتیبانی قوی برای دانشآموختگان فراهم کرد. در این بین، مسئولیت و وظیفه حیاتی سیاست‌گذاران، رهبران و مدیران آموزش عالی این است که از استقرار نظام جامع پشتیبانی از دانشجویان و دانشآموختگان دانشگاه‌ها و مراکز آموزش علمی-کاربردی به‌طور جامع، مستمر و بلندمدت حمایت کنند.
منابع
1. Kharaghani, Saeed and Selseleh Minoo. (2019). Applied scientific education: an adjacent educational system and a fundamental element in higher education, Engineering Education Conference in 1404, Faculty of Engineering, University of Tehran, pp. 1-9.
2. Institute for Scientific and Educational Research and Planning. (1976). Statistics of Higher Education in Iran from 1939 to 1976, Tehran: Ministry of Science and Higher Education.
3. Seddigh, Isa. (1976). A Brief History of Iranian Culture, Tehran, Publishing Company of Tabee Ketaab.
4. Ahmadinejad, Seyed Mohsen, Alini, Mohsen and Kariminejad, Gholamreza. (2010). Analysis of the status of graduates of the foundation courses of the scientific-applied system, Quarterly Journal of Agricultural Education Management Research, No. 12, pp. 55-74.
5. Khodad Hosseini, Seyed Hamid. (2002). Development of scientific-applied education: concept, position and conceptual model, Higher Education Research and Planning Quarterly, Issue 25, pp. 117-142.
6. Ministry of Education, Culture and Science (2018). Sector agreement Universities of applied sciences 2018, Netherland, Vereniging Hogescholen.
7. Barani, Sepideh. (2019). Report on the study plan of vocational guidance in the Technical and Vocational University, Tehran, Technical and Vocational University.
8. Aristovnik, A., Kerzi, D., Ravselj, D., Tomazevic, N. & Umek, L. (2020). Impacts of the COVID-19 Pandemic on Life of Higher Education Students: A Global Perspective, Sustainability, 12, 8438, pp. 1-34, doi:10.3390/su12208438.
9. OECD/EU (2019). Supporting Entrepreneurship and Innovation in Higher Education in Austria, OECD Skills Studies, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/1c45127.
کارکردهای پنج‌گانۀ پشتیبانی از اشتغال مولّد و کارآفرینی .../ رضا مهدی و همکار 81 |
11. Bornmann, L,Wohlrabe, K. & Gralka, S. (2019). The graduation shift of German universities of applied sciences, PLOS ONE, 14(1): e0210160. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0210160.
12. Ebtekar, Taghi. (2000). Importance of scientific-applied education, Journal of Iranian Engineering Education, 2(1), pp. 111-119.
13. Izadi, Samad, Salehi Omran, Ebrahim and Ghorbani, Adel. (2010). Assessment of the employment status of graduates of the Comprehensive University of Applied Sciences, Journal of Iranian Higher Education, 3(2), pp. 1-24.
14. Mahdi, Reza and Keykha, Ahmad. (2020). The Employability status of technical and vocational graduates from the perspective of cultural and student assistants, Journal of Iranian Engineering Education, No. 86, pp. 99-116.
15. Walker, M. and Boni, A. (2016). Universities and Global Human Development: Theoretical and empirical insights for social change, New York, Routledge.
16. Hofstetter, H., & Rosenblatt, Z. (2017). Predicting protean and physical boundaryless career attitudes by work importance and work alternatives: Regulatory focus mediation effects. The International Journal of Human Resource Management, 28(15), 2136-2158.
17. Cortellazzo, L., Bonesso, S., & Gerli, F. (2019). Protean career orientation: Behavioral antecedents and employability outcomes. Journal of Vocational Behavior, 103343.
18. Bridgstock, R., & Jackson, D. (2019). Strategic institutional approaches to graduate employability: navigating meanings, measurements and what really matters. Journal of Higher Education Policy and Management, 41(5), pp. 468-484.
19. Boden, R. & Nedeva, M. (2010). Employing discourse: universities and graduate employability, Journal of Education Policy, 25(1), pp. 37-54.
20. Kalfa, S., & Taksa, L. (2015). Cultural capital in business higher education: reconsidering the graduate attributes movement and the focus on employability. Studies in Higher Education,40(4),580-595.
21. Jackson, D., & Bridgstock, R. (2018). Evidencing student success in the contemporary world-of-work: Renewing our thinking. Higher Education Research & Development, 37(5), 984-998.
22. Lord, R., Lorimer, R., Babraj, J., & Richardson, A. (2019). The role of mock job interviews in enhancing sport students’ employability skills: An example from the UK. Journal of Hospitality, Leisure, Sport & Tourism Education.
23. Pavlin, S., & Svetlik, I. (2014). Employability of higher education graduates in Europe. International Journal of Manpower, 35(4), 418-424.
24. Smith, M., Bell, K., Bennett, D., & McAlpine, A. (2018). Employability in a global context: Evolving policy and practice in employability, work integrated learning, and career development learning. Wollongong, Australia: Graduate Careers Australi
25. Etzkowitz, H. (2016). The entrepreneurial university: Vision and metrics. Industry and Higher Education, 30(2), pp. 83–97.
26. Tsitskari, E., Goudas, M., Tsalouchou, E., & Michalopoulou, M. (2017). Employers’ expectations of the employability skills needed in the sport and recreation environment. Journal of hospitality, leisure, Journal of Sport and Tourism Education, No.20, pp.1-9.
27. Aamodt, P. O., & Havnes, A. (2008). Factors affecting professional job mastery: quality of study or work experience? Quality in Higher Education, 14, pp. 234–248.
کارکردهای پنج‌گانۀ پشتیبانی از اشتغال مولّد و کارآفرینی.../ رضا مهدی و همکار 82 |
29. Yorke, M., & Knight, P. (2007). Evidence-informed pedagogy and the enhancement of student employability, Journal of Teaching in Higer Education, No.12, pp.157–170.
30. Yorke, M. (2006). Employability in higher education: What it is – what it is not York: Higher Education Academy.
31. Entezari, Yaqoub (2017). Higher education and the employability of graduates, Journal of Iranian Higher Education, 8(2), pp.23-36.
32. Cranmer, S. (2006). Enhancing graduate employability: Best intentions and mixed outcomes. Studies in Higher Education, 31(2), pp.169–184.
33. Barani, Shahrzad and Alibeigi, Amirhossein. (2010). Analysis of the perceptions and expectations of agricultural students of the employability of agricultural disciplines in Western agricultural faculties, Journal of Agricultural Economics and Development Research,2(3), pp. 54-77.
34. Salehi Omran, Ebrahim; Rahmani, Elahe. (2013). The issue of employment of higher education graduates and the necessity of paying attention to employment skills in the labor market in the higher education planning plan, Journal of Higher Education, 5(3), pp. 1-23.
35. EU/OECD (2012). A Guiding Framework for Entrepreneurial Universities, Final version.
36. EU/OECD (2018). Supporting Entrepreneurship and Innovation in Higher Education in The Netherlands, OECD Skills Studies, OECD Publishing, Paris/EU, Brussels, https://doi.org/10.1787/9789264292048.
37. EU/OECD (2019a). Introduction to HEINNOVATE and its seven dimensions, www.heinnovate.eu
38. EU/OECD (2019b). Supporting Entrepreneurship and Innovation in Higher Education in The Italy, OECD Skills Studies, OECD Publishing, Paris/EU, Brussels, https://doi.org/10.1787/43e88f48.
39. EU/OECD (2019c). Supporting Entrepreneurship and Innovation in Higher Education in the Croatia, OECD Skills Studies, OECD Publishing, Paris/EU, Brussels.
40. Pazur A. K. & Divjak, B. (2020). Maturity Model for Supporting Graduates’ Early Careers Within Higher Education Institutions, SAGE Open.
41. Crisp, G. (2009). Mentoring Students: Conceptualizing and Validating the Multi-Dimensions of a Support System, Journal of College Student Retention Research Theory and Practice, 50(2), pp. 177-193.
42. Umair M. (2016). Integration of International Students in the Finnish Job Market, Lahti University of Applied Sciences Master Degree Programme in International Business Management Thesis.
43. Mahdi, Reza (2019). Research project report on reviewing and describing the experience of entrepreneurial universities; Comparison of successful and unsuccessful cases in Iran, Tehran, Institute for Social and Cultural Studies.
44. Daguplo, M. S., Capili, Lee G.,
کارکردهای پنج‌گانۀ پشتیبانی از اشتغال مولّد و کارآفرینی .../ رضا مهدی و همکار 83 |
45. Mojsoska B. N. (2017). TRACING SECONDARY VOCATIONAL AND TERTIARY EDUCATION GRADUATES IN THE FORMER YUGOSLAV REPUBLIC OF MACEDONIA, European Training Foundation (ETF).
46. Pradhan, H., Neupane, B. R., & Sapkota, H. (2014). Analysis of skills gaps between selected CTEVT curricula and demand in labour market. Kathmandu, Nepal: Swiss Agency for Development Cooperation.
47. Adelaida C. G. (2014). Tracer Study of PNU Graduates, American International Journal of Contemporary Research, Vol. 4, No. 30, pp. 81-98.
48. Catacutan, K. J. A., Maramag, F. R., Bartolome, M. A., Hiquiana, R. M. & Mendezabal, M. J. (2020). Employability Study of the Business Administration Graduates of Catholic Educational Institution, Universal Journal of Educational Research, 8 (1), pp.156-161.
49. Mahdi, Reza and Shafiei, Masoud. (2019). The Model and guiding framework for an innovative and entrepreneurial university, Journal of Innovation and Entrepreneurship, 17 (9), pp. 1-15.
